Wcześniej pisałam już o zaimkach pytających, które służą do zadawania pytań szczegółowych: co? gdzie? jak? dlaczego? itp. Do pytań ogólnych, na które odpowiada się „tak” lub „nie”, służy partykuła pytająca -бы. Można ją nazwać odpowiednikiem polskiej partykuły „czy”. W języku kirgiskim partykuła pytająca nie stoi na początku zdania, lecz przykleja się do słowa, którego dotyczy pytanie.
Gramatyka
Przyrostek osobowy
Jeśli rzeczownik pełni w zdaniu funkcję orzecznika, przyjmuje przyrostek osobowy. Są to wypowiedzi typu „jestem kobietą”, „jest pani gościem”, „on jest studentem”, „jesteście Kirgizami”, „są państwo autorami” itp. Podczas gdy w języku polskim takie zdania wyraża się za pomocą czasownika „być” i rzeczownika w narzędniku, w kirgiskim jest to zaimek osobowy i rzeczownik w mianowniku z przyrostkiem posesywnym – kolejnym przejawem aglutynacyjności.
Konstrukcja dopełniaczowa
Rzeczownik w dopełniaczu jest jednym ze sposobów wyrażania przynależności. Konstrukcja dopełniaczowa jest związkiem rządu składającym się z dwóch rzeczowników, z których jeden – określany – jest w mianowniku z przyrostkiem posesywnym i stoi na drugim miejscu, a drugi – określający – jest w dopełniaczu i stoi na pierwszym miejscu. Jak to wszystko wygląda, zobaczmy na przykładach.
Sposoby wyrażania przynależności
Dziś czas na małe podsumowanie, które właściwie mogłoby pojawić się wcześniej lub później, ale właśnie w tej chwili odczułam potrzebę usystematyzowania wiedzy. Chodzi o środki, za pomocą których można wyrazić przynależność jakiejś rzeczy do kogoś/czegoś. Przedstawię je teraz w skrócie, z odnośnikami do wpisów, w których dane zagadnienie jest omówione szerzej (linki do tematów, które na razie czekają na omówienie, będę dodawać na bieżąco).
Dopełniacz
Dopełniacz (илик жөндөмө) odpowiada na pytania кимдин? (kogo? czyj?) эмненин? (czego?). Rzeczownik w dopełniaczu przybiera przyrostek –нын, który w związku z harmonią samogłosek oraz w zależności od poprzedzającej głoski może przybierać 12 wariantów. Przyrostek oznaczający przypadek jest dodawany do rzeczownika po jego temacie, przyrostku liczby mnogiej lub przyrostku posesywnym.
Liczba mnoga – część III
Wracam do tematu liczby mnogiej, aby uzupełnić pominięte wcześniej zagadnienie. Tym razem napiszę o tym, co oznacza liczba mnoga utworzona od imienia.
Deklinacja rzeczownika
Rzeczownik kirgiski odmienia się przez sześć przypadków. Niektóre z nich są zbieżne z polskimi, lecz ich funkcje mogą być nieco inne.
Liczebniki porządkowe
Liczebniki porządkowe odpowiadają na pytania канчанчы? неченчи? – który z kolei? Tworzy się je poprzez dodanie do liczebnika głównego przyrostka -нчы.
Posesywność rzeczownika – część II
Niedawno pisałam o zaimku dzierżawczym z przyrostkiem posesywnym -ныкы. Przypominam: jest to przyrostek dodawany do zaimków lub rzeczowników pełniących w zdaniu funkcję orzecznika. Teraz będzie mowa o rzeczowniku z tym przyrostkiem.