…plus kilka dodanych przeze mnie.
Jakiś czas temu portal Tili.kg stworzył listę 100, a potem 200 podstawowych słów w języku kirgiskim. Przytaczam je tutaj z polskim tłumaczeniem i kilkoma własnymi uzupełnieniami. Część z nich pojawiała się już na blogu. Niełatwo stwierdzić, które słowo jest ważniejsze, a które mniej ważne, kiedy trzeba ograniczyć się do określonej liczby. Zachęcam więc, byście dodawali w komentarzach propozycje słów, które też powinny trafić na listę, a dopiszę je do niej.
Liczebniki
бир – jeden
эки – dwa
үч – trzy
төрт – cztery
беш – pięć
алты – sześć
жети – siedem
сегиз – osiem
тогуз – dziewięć
он – dziesięć
он бир – jedenaście
он эки – dwanaście
он үч – trzynaście
он төрт – czternaście
он беш – piętnaście
он алты – szesnaście
он жети – siedemnaście
он сегиз – osiemnaście
он тогуз – dziewiętnaście
жыйырма – dwadzieścia
отуз – trzydzieści
кырк – czterdzieści
элүү – pięćdziesiąt
алтымыш – sześćdziesiąt
жетимиш – siedemdziesiąt
сексен – osiemdziesiąt
токсон – dziewięćdziesiąt
жүз – sto
миң – tysiąc
Kolory
кызыл – czerwony
күрөң – brązowy
көк – niebieski
кара – czarny
сары – żółty
ак – biały
жашыл – zielony
кызгылт – różowy
боз – szary
Figury geometryczne
тегерек – koło жарым тегерек – półkole
узунча тегерек, сүйрү – owal
чарчы – kwadrat
үч бурчтук – trójkąt
төрт бурчтук – czworokąt
беш бурчтук – pięciokąt
куб – sześcian
шар – kula
Ludzie
кыз – dziewczyna
бала – chłopiec
аял – kobieta
эркек – mężczyzna
Zwierzęta
балык – ryba
коён – zając
эчки – koza
чычкан – mysz
чочко – świnia
кой – owca
өрдөк – kaczka
төө – wielbłąd
ат, жылкы – koń
ит – pies
уй – krowa
арстан – lew
жолборс – tygrys
мышык – kot
маймыл – małpa
Przyroda
өзөн, дарыя, дайра, суу, сай – rzeka
гүл – kwiat
дарак – drzewo
токой – las
жалбырак -liść
Żywność
нан – chleb
эт – mięso
сүт – mleko
суу – woda
жумуртка – jajko
пияз – cebula
сабиз – marchew
алма – jabłko
алмурут – gruszka
өрүк – morela
кара өрүк – śliwka
шабдаалы – brzoskwinia
таттуу нерселер – słodycze
бал – miód
бал муздак – lody
Części ciała
кулак – ucho
тиш – ząb
тил – język
моюн – szyja
мурун – nos
бут – noga
баш – głowa
бет – twarz
жаак – policzek
чач – włosy
кол – ręka
бармак – palec
көз – oko
ооз – usta
ээк – podbródek
Dom
үй – dom
тосмо – ogrodzenie
чатыр – dach
терезе – okno
эшик – drzwi
стул – krzesło
стол – stół
кровать, керебет – łóżko
тарелка – talerz
бычак – nóż
кашык – łyżka
даараткана – ubikacja
сүлгү – ręcznik
күзгү – lustro
самын – mydło
үтүк – żelazko
Inne przedmioty
күрөк – łopata
топ – piłka
китеп – książka
сызгыч – linijka
кайчы – nożyczki
Czynności
бар- – iść
ал- – brać
жүгүр- – biegać
бер- – dawać
же- – jeść
ойно- – grać; bawić się
укта- – spać
ач- – otwierać
ыйла- – płakać
ич- – pić
отур- – siedzieć
тур- – stać
кара- – patrzeć
бышыр- – gotować
секир-, атто- – skakać
күл- – śmiać się
оку- – czytać
жаз- – pisać
сүрөт тарт- – rysować
сатып ал- – kupować
бий- – tańczyć
ойло- – myśleć
сүйлө- – mówić
Widzę bardzo dużo wspólnego słownictwa z językiem tureckim – trochę to zaskakujące, jeśli uwzględni się odległość pomiędzy Turcją a Kirgistanem. Z Pani doświadczenia, czy języki turkijskie są mniej-więcej wzajemnie zrozumiałe dla ich użytkowników? Moi znajomi z Turcji mówią, że bez problemu rozumieją język azerski, turkmeński i krymskotatarski, ale wygląda na to, że nawet kirgiski ma z tureckim sporo wspólnego
Ciekawe są też kolory
„көк” przypomina mi węgierskie kék. Natomiast kızıl, ak i kara to jak najbardziej tureckie słowa, ale obecnie używane przede wszystkim w nazwach własnych (Kızılay – Czerwony Półksiężyc, Karadeniz – Morze Czarne), a do oznaczenia kolorów używa się odpowiednio słów kırmızı, beyaz i siyah.
W językach turkijskich zaskakuje mnie to, że mimo odległości geograficznej zachowały tak dużo wspólnego słownictwa. Niedługo na Woofli pojawi się mój następny wpis o szorskim, kirgiskim i jakuckim – tam pewnie będzie jeszcze więcej zaskoczeń. Nie wiem, czy Kirgizi bez problemu dogadają się z Turkami, Szorami, Chakasami czy Ałtajczykami, ale z Kazachami, Uzbekami i Karakałpakami na pewno. Być może z Tatarami i Baszkirami też nieźle. Z Jakutami raczej nie, nie mówiąc o Czuwaszach.
Bardzo dobre zestawienie słów często stosowanych. Jest w tym wszystkim metoda. Zestaw tych słów może stanowić świetną podstawę do tworzenia prostych historii. Uczenie się słownictwa w zdaniach, zwrotach, frazach jest wysoce efektywne.