Już od kilku dni na blogach językowych i kulturowych trwa Miesiąc Języków, którego tematem przewodnim jest wrzesień w danym kraju lub języku. W Kirgistanie niewątpliwie najważniejszym wydarzeniem tego miesiąca są II Światowe Igrzyska Koczowników, które rozpoczęły się wczoraj, 3 września.
Światowe Igrzyska Koczowników (Дүйнөлүк көчмөндөр оюндары) to odbywające się już po raz drugi w Kirgistanie międzynarodowe zawody w tradycyjnych dyscyplinach sportowych narodów, które prowadziły lub nadal prowadzą koczowniczy tryb życia. Pisałam już na blogu o pierwszej edycji, która odbyła się dwa lata temu. Wówczas nie było jeszcze wiadomo, czy igrzyska staną się cykliczne i kiedy odbędą się ponownie. W tym roku, w porównaniu z 2014, zdecydowanie nabrały rozmachu. Świadczy o tym nie tylko fakt, że od kilku miesięcy są intensywnie promowane w kirgiskich i zagranicznych mediach (i mają wreszcie porządną stronę internetową), lecz także budowa nowego stadionu i wprowadzenie do programu nowych konkurencji.
Igrzyska odbywają się w obwodzie issykkulskim – w mieście Czołpon-Ata (Чолпон-Ата), głównym ośrodku turystycznym wybrzeża, oraz w wąwozie Kyrczyn (Кырчын). Zawody sportowe zostaną przeprowadzone w 23 konkurencjach (dwa lata temu było ich zaledwie 10), a wśród uczestników są reprezentanci 40 państw (na pierwszej edycji reprezentowano jedynie 19 państw). Co ciekawe, przedstawiciele poszczególnych regionów Rosji tworzą osobne reprezentacje: Kraj Ałtajski, Karaczajo-Czerkiesja, Baszkortostan, Sacha (Jakucja), Tatarstan, Chakasja, obwód swierdłowski i obwód czelabiński. Jest także reprezentacja Polski – w toguz korgool i mas wrestlingu. Oprócz tego zorganizowano liczne wydarzenia towarzyszące: festiwal folklorystyczny, koncerty i konferencję naukową „Cywilizacja koczowników. Dziedzictwo historyczne i współczesność”. Hasło igrzysk brzmi: „Jedność w sile! Jedność w duchu!” (Күч биримдиги! Рух биримдиги!).
Jak już wspomniałam, w tym roku igrzyska są znacznie lepiej wypromowane, niż na początku. Przez kilka letnich weekendów w Czołpon-Ata oraz w sąsiednim Kazachstanie przeprowadzano akcje promocyjne imprezy, a informację o wydarzeniu wyemitowała nawet telewizja Euronews:
3 września o 20:30 na hipodromie w Czołpon-Ata odbyła się ceremonia otwarcia igrzysk. Uświetniło ją m. in. tysiąc młodych muzyków, którzy wykonali na komuzach utwór „Masz botoj” (jest ponoć szansa na rekord Guinnessa).
Pełną relację z ceremonii otwarcia można obejrzeć poniżej. Aby zobaczyć reprezentację Polski na paradzie uczestników – patrz 1:44:00. Na czele kroczą Karol Robakowski i Gulzat Kokoeva, założyciele portalu Kyrgyzstan.pl, strony poświęconej grze toguz korgool i Polskiego Klubu Sportowego Toguz Korgool, którzy na igrzyskach startują w tej właśnie konkurencji.
Tego samego dnia rozpoczęły się zawody sportowe, które będą rozgrywane do 8 września na hipodromie, w ośrodku sportowo-uzdrowiskowym oraz w wąwozie Kyrczyn. Zawody w tradycyjnych grach planszowych zostaną przeprowadzone w ośrodku wypoczynkowym Aurora. 4 września o 15 zaczyna się zaś festiwal folklorystyczny „Wszechświat Koczowników” („Көчмөндөр ааламы”).
Konkurencje
Część konkurencji Światowych Igrzysk Koczowników wymieniłam i objaśniłam już dwa lata temu (te zaznaczam kursywą). W tym roku jest ich znacznie więcej, wymienię więc wszystkie, a objaśnię tylko te nowe.
Wyścigi konne (ат чабыш)
At czabysz (ат чабыш)
Patrz w poprzedniej edycji jako ałaman bajge.
Czong at czabysz (чоӊ ат чабыш)
Długodystansowy wyścig konny na 80 km. Jako jedyny nie odbywa się na hipodromie, lecz w wąwozie Kyrczyn.
Dżorgo sałysz (жорго салыш)
Kunan czabysz (кунан чабыш)
Inne konkurencje konne (ат оюндары)
Kök börü (көк бөрү)
Er engisz (эр эңиш)
Cirit
Rzut oszczepem (найза ыргытуу) konno – konkurencja wywodząca się z Turcji.
Sporty walki
Zapasy (күрөш)
Zapasy to tradycyjny sport wielu narodów turkijskich, dlatego też na igrzyskach będą rozgrywane w kilku konkurencjach narodowych:
- zapasy kirgiskie – kyrgyz kürösz (кыргыз күрөш)
- zapasy kazachskie – kazachsza kürösz (казахша күрөш)
- zapasy turkmeńskie (goreş)
- zapasy azerskie (güləş)
- zapasy tureckie (aba güreş)
Ałysz (алыш)
Mas wrestling (таяк тартыш)
Rodzaj zapasów pochodzący z Jakucji, od niedawna obecny w Polsce (polska reprezentacja w tej dyscyplinie uczestniczy właśnie w igrzyskach). Rywalizacja polega na tym, że przeciwnicy, siedząc naprzeciwko siebie z nogami opartymi o deskę, wyrywają sobie nawzajem drewnianą pałkę. Celem jest przeciągnięcie przeciwnika na swoją stronę, odebranie mu pałki lub doprowadzenie go do oderwania stóp od deski.
Tradycyjne gry
Ordo (ордо)
Łucznictwo (жаа атуу)
Na igrzyskach koczowników strzela się z tradycyjnego łuku. W tej dyscyplinie są trzy konkurencje: strzelanie do celu pieszo (жөө жаа атуу), strzelanie do celu konno (атчан жаа атуу) i drużynowe strzelanie na odległość (алыскы аралыкка жаа атуу).
Sztuki tradycyjnego polowania (салбуурун)
Kirgiscy myśliwi polowali zazwyczaj z drapieżnymi ptakami i tajganami – chartami kirgiskimi. Na igrzyskach zostaną rozegrane trzy konkurencje: polowanie z orłem (бүркүт салуу), pościg sokoła za przynętą (далба ойнотуу) i wyścig tajganów (тайган жарыш).
Gry planszowe
Tu zostaną rozegrane dwie konkurencje – toguz korgool (тогуз коргоол), który omówiłam przy poprzedniej edycji, i spokrewniona z nim turecka mangala.
Słownictwo
Oprócz nazw konkurencji ze Światowymi Igrzyskami Koczowników wiąże się dużo ciekawego słownictwa – związanego głównie ze sportem i tradycjami.
ачылыш аземи – ceremonia otwarcia
жабылыш аземи – ceremonia zamknięcia
илимий конференциясы – konferencja naukowa
фольклор фестивалы – festiwal folklorystyczny
элдик – ludowy
салттуу – tradycyjny
этникалык – etniczny
тарыхый мурасы – dziedzictwo historyczne
ат майданы – hipodrom
Ысык-Көлдүн жээги – wybrzeże Issyk-kulu
боз үй – jurta
көчмөн – koczownik
спортчу – sportowiec
оюнчу – gracz
атаандаш – przeciwnik
машыктыруучу – trener
алмаштыруучу – rezerwowy
калыс – sędzia
балбан – zapaśnik
чабандес – jeździec
кушчу – sokolnik; myśliwy polujący z drapieżnymi ptakami
бүркүтчү – myśliwy polujący z orłem
аткыч – strzelec
жаачы – łucznik
ыктыярчы – wolontariusz
спорттун түрү – dyscyplina sportowa
кармашуу – walka
жеңиш – zwycięstwo
найза – oszczep
жаа – łuk
жаанын огу – strzała
килем – dywan; tu: mata (dla zapaśników)
оюн тактайы – plansza do gry
чүкө – kość do gry
ат – koń
аңчы ит – pies myśliwski
тайган – tajgan (chart kirgiski)
аңчы куш – ptak myśliwski
бүркүт – orzeł przedni
Ten wpis powstał w ramach Miesiąca Języków organizowanego przez grupę Blogi językowe i kulturowe. Jest to cykl trwający w dniach 1-26 września, w którym na każdym z blogów uczestniczących pojawia się jeden wpis okolicznościowy. Pełny harmonogram znajdziecie na naszym wspólnym blogu w tym miejscu. Przypominam, że wczorajszy wpis okolicznościowy ukazał się na Szwecjoblogu, zaś jutro kolej na Italia nel Cuore. Zapraszam także na mój drugi blog Enesaj.pl, gdzie wpis w ramach Miesiąca Języków ukaże się 21 września.
