Stopniowanie przymiotnika

W języku kirgiskim z przymiotnikiem wiążą się różne ciekawe zjawiska dotyczące wzmacniania lub osłabiania jego znaczenia. Tu chcę napisać o podstawowym z nich – stopniowaniu, które jest odpowiednikiem tego występującego w języku polskim, czyli występowaniu przymiotnika w stopniu równym, wyższym i najwyższym.

Stopień równy – жай даража

Jest to, tak samo jak po polsku, podstawowa forma przymiotnika, np. кара (czarny), бийик (wysoki), чоӊ (duży).

Stopień wyższy – салыштырма даража

Stopień ten można tworzyć na dwa sposoby: morfologicznie i składniowo.

Sposób morfologiczny

Jest to podstawowy sposób tworzenia stopnia wyższego przymiotnika. Polega on na dodaniu do podstawowej formy przymiotnika przyrostka -раак. Podobnie jak wszystkie inne przyrostki, o których była dotychczas mowa, zgodnie z harmonią samogłosek i w zależności od zakończenia wyrazu przyjmuje on osiem wariantów.

	Ostatnia samogłoska tematu przymiotnika
	а, аа, ы	е, и	о, оо, у, уу	ө, өө, ү, үү
Przymiotnik o temacie zakończonym samogłoską	-раак	-рээк	-раак	-рөөк
Przymiotnik o temacie zakończonym spółgłoską	-ыраак	-ирээк	-ураак	-үрөөк

кара – czarny
карараак – czerniejszy

эски – stary; zużyty
эскирээк – starszy

катуу – twardy
катуураак – twardszy

үнөмдүү – oszczędny
үнөмдүүрөөк – oszczędniejszy

кызыл – czerwony
кызылыраак – czerwieńszy

бийик – wysoki
бийигирээк – wyższy (zwróćmy uwagę na udźwięcznienie к-г!)

чоӊ – duży
чоӊураак – większy

түз – prosty
түзүрөөк – prostszy

Sposób składniowy

Ten sposób stosuje się, porównując cechy dwóch przedmiotów lub osób. Pierwszy z rzeczowników jest wówczas w mianowniku, drugi – w przypadku wyjściowym, zaś przymiotnik – w formie stopnia równego lub wyższego.

Кыргызстан Казакстандан кичи(рээк).
Kirgistan jest mniejszy od Kazachstanu.

Эркин Жанарадан бойлуу(раак).
Erkin jest wyższy od Dżanary.

Stopień najwyższy – күчөтмө даража

Odpowiednikiem polskiego „naj” w kirgiskim jest słowo эӊ. Aby utworzyć stopień najwyższy, stawia się je przed przymiotnikiem w stopniu równym.

узун – długi
эӊ узун – najdłuższy

сулуу – piękny
эӊ сулуу – najpiękniejszy

жаш – młody
эӊ жаш – najmłodszy

---