O trybie rozkazującym (буйрук ыӊгай) już wspominałam przy okazji ogólnego wprowadzenia w temat czasownika. Przypominam: kirgiski czasownik nie ma bezokolicznika, a jego podstawowa forma jest zbieżna z formą trybu rozkazującego drugiej osoby liczby pojedynczej. A co z pozostałymi formami? Jak to w językach aglutynacyjnych bywa, będzie tabelka, a w niej całe stado przyrostków.
| Osoba | Ostatnia głoska tematu czasownika | Samogłoski występujące w ostatniej sylabie tematu czasownika | |||
| а, ы | е, и | о, у | ө, ү | ||
| сен | samogłoska lub spółgłoska dźwięczna | -гын | -гин | -гун | -гүн |
| spółgłoska bezdźwięczna | -кын | -кин | -кун | -күн | |
| сиз | samogłoska | -ӊыз | -ӊиз | -ӊуз | -ӊүз |
| spółgłoska | -ыӊыз | -иӊиз | -уӊуз | -үӊүз | |
| ал | nie dotyczy | -сын | -син | -сун | -сүн |
| силер | samogłoska lub spółgłoska dźwięczna | -гыла | -гиле | -гула | -гүлө |
| spółgłoska bezdźwięczna | -кыла | -киле | -кула | -күлө | |
| сиздер | samogłoska | -ӊыздар | -ӊиздер | -ӊуздар | -ӊүздөр |
| spółgłoska | -ыӊыздар | -иӊиздер | -уӊуздар | -үӊүздөр | |
| алар | samogłoska | -шсын | -шсин | -шсун | -шсүн |
| spółgłoska | -ышсын | -ишсин | -ушсун | -үшсүн | |
Jak to wszystko zastosować w praktyce? Oto przykłady:
бар- – iść
(сен) бар/баргын – idź!
(сиз) барыӊыз – niech pan/i idzie!
(ал) барсын – niech on/ona/ono idzie!
(силер) баргыла – idźcie!
(сиздер) барыӊыздар – niech panie/panowie/państwo idą!
(алар) барышсын – niech oni/one idą!
Jak widać, w 2 osobie liczby pojedynczej można użyć formy krótszej (o której wspominałam we wstępie) lub dłuższej. A teraz ten sam czasownik w formie przeczącej.
(сен) барба/барбагын – nie idź!
(сиз) барбаӊыз – niech pan/i nie idzie!
(ал) барбасын – niech on/ona/ono nie idzie!
(силер) барбагыла – nie idźcie!
(сиздер) барбаӊыздар – niech panie/panowie/państwo nie idą!
(алар) барбашсын – niech oni/one nie idą!
Zaimki osobowe wzięłam w nawias, bo zazwyczaj ich użycie nie jest konieczne – podobnie jak po polsku, powiemy raczej „idź!”, a nie „ty idź!”, choć to też w pewnym stopniu zależy od kontekstu.
оку- – uczyć się
(сен) оку/окугун – ucz się!
(сиз) окуӊуз – niech pan/i się uczy!
(ал) окусун – niech on/ona/ono się uczy!
(силер) окугула – uczcie się!
(сиздер) окуӊуздар – niech panie/panowie/państwo się uczą!
(алар) окушсун – niech oni/one się uczą!
ич- – pić
(сен) ич/ичкин – pij!
(сиз) ичиӊиз – niech pan/i pije!
(ал) ичсин – niech on/ona/ono pije!
(силер) ичкиле – pijcie!
(сиздер) ичиӊиздер – niech panie/panowie/państwo piją!
(алар) ичишсин – niech oni/one piją!
сүйлө- – mówić
(сен) сүйлө/сүйлөгүн – mów!
(сиз) сүйлөӊүз – niech pan/i mówi!
(ал) сүйлөсүн – niech on/ona/ono mówi!
(силер) сүйлөгүлө – mówcie!
(сиздер) сүйлөӊүздөр – niech panie/panowie/państwo mówią!
(алар) сүйлөшсүн – niech oni/one mówią!
Jak widzicie, w tabelce i przykładach nie ma nic o trybie rozkazującym dla pierwszej osoby liczby mnogiej – poświęciłam im osobny temat. O szczególnych formach trybu rozkazującego można natomiast przeczytać tu.
