Tryb rozkazujący – część I

O trybie rozkazującym (буйрук ыӊгай) już wspominałam przy okazji ogólnego wprowadzenia w temat czasownika. Przypominam: kirgiski czasownik nie ma bezokolicznika, a jego podstawowa forma jest zbieżna z formą trybu rozkazującego drugiej osoby liczby pojedynczej. A co z pozostałymi formami? Jak to w językach aglutynacyjnych bywa, będzie tabelka, a w niej całe stado przyrostków.

Osoba Ostatnia głoska tematu czasownika Samogłoski występujące w ostatniej sylabie tematu czasownika
а, ы е, и о, у ө, ү
сен samogłoska lub spółgłoska dźwięczna -гын -гин -гун -гүн
spółgłoska bezdźwięczna -кын -кин -кун -күн
сиз samogłoska -ӊыз -ӊиз -ӊуз -ӊүз
spółgłoska -ыӊыз -иӊиз -уӊуз -үӊүз
ал nie dotyczy -сын -син -сун -сүн
силер samogłoska lub spółgłoska dźwięczna -гыла -гиле -гула -гүлө
spółgłoska bezdźwięczna -кыла -киле -кула -күлө
сиздер samogłoska -ӊыздар -ӊиздер -ӊуздар -ӊүздөр
spółgłoska -ыӊыздар -иӊиздер -уӊуздар -үӊүздөр
алар samogłoska -шсын -шсин -шсун -шсүн
spółgłoska -ышсын -ишсин -ушсун -үшсүн

Jak to wszystko zastosować w praktyce? Oto przykłady:

бар- – iść

(сен) бар/баргын – idź!
(сиз) барыӊыз – niech pan/i idzie!
(ал) барсын – niech on/ona/ono idzie!
(силер) баргыла – idźcie!
(сиздер) барыӊыздар – niech panie/panowie/państwo idą!
(алар) барышсын – niech oni/one idą!

Jak widać, w 2 osobie liczby pojedynczej można użyć formy krótszej (o której wspominałam we wstępie) lub dłuższej. A teraz ten sam czasownik w formie przeczącej.

(сен) барба/барбагын – nie idź!
(сиз) барбаӊыз – niech pan/i nie idzie!
(ал) барбасын – niech on/ona/ono nie idzie!
(силер) барбагыла – nie idźcie!
(сиздер) барбаӊыздар – niech panie/panowie/państwo nie idą!
(алар) барбашсын – niech oni/one nie idą!

Zaimki osobowe wzięłam w nawias, bo zazwyczaj ich użycie nie jest konieczne – podobnie jak po polsku, powiemy raczej „idź!”, a nie „ty idź!”, choć to też w pewnym stopniu zależy od kontekstu.

оку- – uczyć się

(сен) оку/окугун – ucz się!
(сиз) окуӊуз – niech pan/i się uczy!
(ал) окусун – niech on/ona/ono się uczy!
(силер) окугула – uczcie się!
(сиздер) окуӊуздар – niech panie/panowie/państwo się uczą!
(алар) окушсун – niech oni/one się uczą!

ич- – pić

(сен) ич/ичкин – pij!
(сиз) ичиӊиз – niech pan/i pije!
(ал) ичсин – niech on/ona/ono pije!
(силер) ичкиле – pijcie!
(сиздер) ичиӊиздер – niech panie/panowie/państwo piją!
(алар) ичишсин – niech oni/one piją!

сүйлө- – mówić

(сен) сүйлө/сүйлөгүн – mów!
(сиз) сүйлөӊүз – niech pan/i mówi!
(ал) сүйлөсүн – niech on/ona/ono mówi!
(силер) сүйлөгүлө – mówcie!
(сиздер) сүйлөӊүздөр – niech panie/panowie/państwo mówią!
(алар) сүйлөшсүн – niech oni/one mówią!

Jak widzicie, w tabelce i przykładach nie ma nic o trybie rozkazującym dla pierwszej osoby liczby mnogiej – poświęciłam im osobny temat. O szczególnych formach trybu rozkazującego można natomiast przeczytać tu.


Zostaw komentarz