W poprzednim wpisie na temat liczby mnogiej wspomniałam, że nie zawsze wymaga ona użycia końcówki. Dziś napiszę o innych środkach jej wyrażania.
Rzeczownik z liczebnikiem
Jeśli rzeczownikowi towarzyszy liczebnik, końcówka liczby mnogiej nie jest używana, gdyż informację o liczbie mnogiej niesie ten liczebnik. Regułę tę wyraża m. in. nazwa jednej z najpopularniejszych kirgiskich potraw – beszbarmaku. Oznacza ona dosłownie pięć palców (беш – pięć, бармак – palec), a więc бешбармак, a nie бешбармактар. Tak samo dzieje się, gdy rzeczownik występuję z przysłówkiem wyrażającym ilość (dużo, mało, trochę itp.).
шаар – шаарлар – беш шаар
miasto – miasta – pięć miast
мышык – мышыктар – эки мышык
kot – koty – dwa koty
жылдыз – жылдыздар – сегиз миӊ жылдыз
gwiazda – gwiazdy – osiem tysięcy gwiazd
балык – балыктар – көп балык
ryba – ryby – dużo ryb
китеп – китептер – аз китеп
książka – książki – mało książek
Wyrazy parzyste
W języku kirgiskim, podobnie jak w innych językach turkijskich, istnieją stałe zestawienia wyrazów zwane wyrazami parzystymi. W tej chwili ważne dla nas są rzeczowniki, ale wśród wyrazów parzystych można znaleźć też inne części mowy. Jeśli wierzyć podręcznikom, takie rzeczowniki parzyste są staroturkijskim sposobem wyrażania liczby mnogiej. Są to m. in. połączenia synonimów, wyrazów bliskoznacznych lub rymujących się. Podaję tu tylko niewiele przykładów – więcej szczegółów tutaj. Słowa w nawiasach to dosłowne znaczenie członów wyrazu.
ата-эне – rodzice (ojciec-matka)
ата-бала – rodzice i dzieci (ojciec-dziecko)
аял-эркек – kobiety i mężczyźni (kobieta-mężczyzna)
кыз-келин – dziewczęta i młode kobiety (dziewczyna-młoda mężatka)
кемпир-чал – osoby starsze (staruszka-staruszek)
эже-сиӊди – siostry (starsza siostra-młodsza siostra)
идиш-аяк – naczynia, zastawa stołowa (naczynia-czarka)
оюн-күлкү – zabawa (gra-śmiech)
курт-кумурска – owady (robak-mrówka)
чымын-чиркей – owady fruwające chmarami w powietrzu (mucha-komar)
ага-тууган – krewni (starszy brat-krewny)
чыр-чатак – kłótnie, niezgoda (kłótnia-spór)
жолдош-жоро – towarzystwo (towarzysz-towarzystwo)
