Języki turkijskie – klasyfikacja Reformatskiego

Aleksander Reformatski (1900-1978) był rosyjskim językoznawcą. W swoim podręczniku „Wstęp do językoznawstwa” („Введение в языковедение”, 1947) zaprezentował klasyfikację języków świata, w której podzielił je na 20 grup.

Języki turkijskie umieścił Reformatski w grupie ałtajskiej, wraz z mongolskimi, tungusko-mandżurskimi i… językami Dalekiego Wschodu nienależącymi do innych grup – japońskim, riukiuańskim, ajnuskim i koreańskim. Twierdząc, że wśród turkologów nie ma jednego, obowiązującego stanowiska co do podziału języków turkijskich, nie zaczął dzielić ich po swojemu na żadne podgrupy, lecz tylko na języki żywe i martwe. Wymienił w ten sposób 30 języków, dodając przy niektórych uwagi, które też zacytuję.

  1. Turecki (dawniej osmański); piśmiennictwo od 1929 r. na podstawie alfabetu łacińskiego; do tej pory przez kilka wieków – na podstawie alfabetu arabskiego
  2. Azerski
  3. Turkmeński
  4. Gagauski
  5. Krymskotatarski
  6. Karaczajsko-bałkarski
  7. Kumycki – był używany jako wspólny język kaukaskich narodów Dagestanu
  8. Nogajski
  9. Karaimski
  10. Tatarski z trzema dialektami: środkowym, zachodnim (miszarskim) i wschodnim (syberyjskim)
  11. Baszkirski
  12. Ałtajski (ojrocki)
  13. Szorski z dialektami kondomskim i mraskim
  14. Chakaski (z dialektami sogajskim, beltirskim, kaczyńskim, kojbalskim, kyzylskim, szorskim)
  15. Tuwiński
  16. Jakucki
  17. Dołgański
  18. Kazachski
  19. Kirgiski
  20. Uzbecki
  21. Karakałpacki
  22. Ujgurski (nowoujgurski)
  23. Czuwaski, potomek języka Bułgarów kamskich, piśmiennictwo od samego początku na podstawie alfabetu rosyjskiego

Języki martwe

  1. Orchoński – według informacji z runicznych inskrypcji orchońsko-jenisejskich język (lub języki) potężnego państwa znajdującego się w VII-VIII w. na terenie północnej Mongolii nad rzeką Orchon. Nazwa umowna.
  2. Pieczyński – język stepowych koczowników IX-XI w.
  3. Połowiecki (kumański) – według informacji ze słownika połowiecko-łacińskiego sporządzonego przez Włochów, język stepowych koczowników z XI-XIV w.
  4. Staroujgurski – język ogromnego państwa w Azji Centralnej z IX-XI w. z piśmiennictwem na podstawie przekształconego alfabetu aramejskiego
  5. Czagatajski – język literacki w Azji Środkowej z XV-XVI w., pismo arabskie
  6. Bułgarski – język państwa bułgarskiego u ujścia Kamy; język bułgarski stał się podstawą języka czuwaskiego, część Bułgarów przeszła na Półwysep Bałkański i, zmieszawszy się ze Słowianami, stała się podstawą tworzenia języka bułgarskiego
  7. Chazarski – język wielkiego państwa z VII-X w., w rejonie dolnego biegu Wołgi i Donu, zbliżony do bułgarskiego

Z tej klasyfikacji nie można więc się dowiedzieć, które języki są sobie bliskie, a które izolowane. Widać za to skomplikowaną sytuację języka chakaskiego, przy którym wymienione są dialekty. Uwaga: nie mylić szorskiego dialektu języka chakaskiego z językiem szorskim! Nie jest to jedyna klasyfikacja języków turkijskich, która sugeruje, że w przypadku tych południowosyberyjskich podział nastręczał trudności. A w tej niektórych z nich nie widać wcale, np. czułymskiego czy tubalarskiego. Muszę kiedyś w miarę możliwości rozwinąć ten temat osobno.


Zostaw komentarz