Kobieta w języku kirgiskim

Dziś na blogach językowych i kulturowych piszemy o kobiecie, głównie przez pryzmat języka. Oto różne kirgiskie określenia związane z kobietami. Dla porównania słowa „kobieta” w różnych językach turkijskich zajrzyjcie natomiast na Enesaj.pl.

аял – kobieta; żona
айым – pani
зайып – kobieta (rzadko używane)
катын – baba
апа – matka; zwrot grzecznościowy do starszej kobiety
эже – starsza siostra; zwrot grzecznościowy do kobiety
синди – młodsza siostra (dla starszej siostry)
карындаш – młodsza siostra (dla starszego brata)
кемпир – staruszka
байбиче – starsza żona (w rodzinie poligamicznej); gospodyni; zwrot grzecznościowy do starszej kobiety
ак байбиче – stateczna, powszechnie szanowana kobieta
токол/кичи катын – młodsza żona
жубай – żona; mąż
эрдүү/күйөөлүү аялы – mężatka
бийкеч – Panna (znak zodiaku)
кыз – dziewczyna; panna; córka (także w tradycyjnej formie nazwiska, np. Мээрим Нурадил кызы – Meerim córka Nuradila)
чоң кыз – panienka (zwrot grzecznościowy do niezamężnej młodej kobiety)
кары кыз – stara panna
колукту – narzeczona; zaręczona; panna młoda
келин – synowa; młoda mężatka
кыз-кыркын – dziewczęta
кыз-келин – dziewczęta i młode mężatki

Jak już nie raz podkreślałam, w języku kirgiskim nie ma kategorii rodzaju, co skutkuje m. in. brakiem takich zaimków osobowych jak „on”, „ona” i „ono” – jest tylko jeden, wspólny dla całej trzeciej osoby liczby pojedynczej (ал). Również przymiotniki nie mają żadnych końcówek związanych z rodzajem. Istnieją jedynie rzeczowniki związane z płcią ludzi i zwierząt, ale też w ograniczonym zakresie – nie ma np. męskich i żeńskich odpowiedników wielu z nich, więc мугалим to nauczyciel/nauczycielka, ашпоз  – kucharz/kucharka, дос – przyjaciel/przyjaciółka itp. Ciekawym słowem jest wymienione wyżej жубай, bo może oznaczać zarówno żonę, jak i męża, a jeśli już koniecznie chce się określić płeć, na żonę można powiedzieć аял, a na męża күйөө.

Z pewnością w kirgiskim folklorze i poezji jest jeszcze więcej ciekawych określeń kobiety, do których jeszcze nie dotarłam. Przypomina mi się za to przysłowie: „Биринчи байлык — ден соолук, зкинчи байлык — ак жоолук, үчүнчү байлык — жүз соолук”, czyli „Pierwsze bogactwo – zdrowie, drugie bogactwo – żona, trzecie bogactwo – sto owiec”. Nie ma w nim jednak słowa „żona”, tylko dosłownie „biała chustka” (ак жоолук), czyli nakrycie głowy mężatki. Czyżby jakieś pokrewieństwo ze staropolską białogłową?

Nie rozwinęłam tutaj określeń stopni pokrewieństwa – jest to tak obszerny temat, że muszę o nim napisać osobno. Zapraszam jednak do zapoznania się ze zwrotami grzecznościowymi, o których już pisałam, a także z wyrazami parzystymi, bo takie też wystąpiły powyżej.

80 blogówPoniżej znajdziecie linki do pozostałych wpisów w ramach akcji, a jest ich niemało. Jeśli sami blogujecie i chcielibyście się przyłączyć, piszcie na blogi.jezykowe1@gmail.com.

Chiny

Biały Mały Tajfun: Z czym się Chińczykom kojarzą kobiety?

Dania

Ukryty Kot: Kobieta w języku duńskim

Finlandia

Suomika: Kobiece sprawy po fińsku (tylko dla kobiet!)

Francja

Demain,viens avec tes parents! Stąd do wieczności

Madou en France: 8 niezwykłych kobiet, które odmieniły Francję

Grecja

Powiedz to po grecku: O określeniach kobiety w języku greckim

Gruzja

Gruzja okiem nieobiektywnym: Kobiety w języku gruzińskim

Hiszpania

Hiszpański dla Polaków: Kobieto, to musisz wiedzieć o hiszpańskim!

Irlandia

W Krainie Deszczowców: Kobieta po irlandzku

Japonia

japonia-info.pl: „Kobiecy” pierwiastek w jōyō-kanji

Niemcy

Niemiecki w Domu: Kobieta w Niemczech

Rosja

Dagatlumaczy – blog o tłumaczeniach i języku rosyjskim: “Kobieta” w języku rosyjskim

Szwecja

Szwecjoblog:  Kobieta w języku szwedzkim – 5 ciekawostek

Turcja

Turcja okiem nieobiektywnym: Czy Turczynki chcą nosić hidżab?

USA

Papuga z Ameryki: Jak ubierają się kobiety w USA?

Wielka Brytania

Angielska Herbata: Angielskie idiomy z kobietą w tle

English-Nook:  6 żon Henryka VIII

Angielski dla każdego: Królowa, czyli najważniejsza kobieta w Wielkiej Brytanii

Włochy

Po Prostu Włoski: Kobieta w języku włoskim – idiomy i powiedzenia

Różne języki

Enesaj.pl: Kobieta w językach turkijskich

13 komentarzy na temat “Kobieta w języku kirgiskim”

    • Ma to jednak swoją wadę – użytkownicy tych języków mają trudności, gdy uczą się języków posiadających takie rozróżnienie.

  3. A mnie się podoba to, że w językach południowosłowiańskich nie ma problemu ani wstydu przy używaniu żeńskich form różnych zawodów, zresztą męskich też (jakoś mało mówi się w polszczyźnie o np. pielęgniarzach). Na przykład Serbowie mają „premierkę”, a my nieodmiennie „panią premier”. Nie wiem dlaczego po polsku „nie da się” zrobić formy żeńskiej, bo „to brzmi śmiesznie”. Jakoś Czesi, Słowacy (to akurat Słowianie Zachodni, tak jak my), Słoweńcy, Serbowie czy Chorwaci nie mają z tym problemów…

    • Mnie ciekawi jeszcze to, że w tych językach, w których utworzenie tej formy jest możliwe, są tak różne podejścia do niej. I to w językach spokrewnionych ze sobą. Np. w niemieckim za przejaw równouprawnienia uchodzi to, że do wszystkiego się te końcówki dodaje, a w szwedzkim, jeśli się nie mylę, wręcz przeciwnie.

    • Kirgiski jest językiem turkijskim – niepodobnym do rosyjskiego, z wyjątkiem zapożyczeń, które z niego przejął (patrz zapożyczenia). Cyrylica jest zbliżona, jednak uzupełniono ją o dodatkowe litery, niektóre znaki są wymawiane inaczej (patrz wymowa, a inne – wykorzystywane tylko w zapożyczeniach (patrz alfabet kirgiski). Kirgizi przeważnie mówią po rosyjsku, ale od czasu rozpadu ZSRR poziom znajomości tego języka w Kirgistanie znacznie spadł (patrz sytuacja językowa w Kirgistanie).

Zostaw komentarz