Języki turkijskie – klasyfikacje genetyczne wg Radłowa i Ramstedta

Jak już wiemy, istnieje dużo różnych klasyfikacji genetycznych języków turkijskich. Na zakończenie tego tematu przytaczam jeszcze dwie, starsze od podanych wcześniej klasyfikacji Baskakowa i Achatowa. Ich autorami są rosyjski turkolog Wasilij Radłow (1837-1918) i fiński językoznawca Gustaf John Ramstedt (1873-1950).

Klasyfikacja wg Radłowa

1. Grupa wschodnia

1.1. Języki i dialekty ałtajskich, obskich i jenisejskich narodów turkijskich oraz czułymskich Tatarów
1.2. Język karagas (tofalarski, tofa)
1.3. Język chakaski
1.4. Język szorski
1.5. Język tuwiński

2. Grupa zachodnia

2.1. Dialekty Tatarów z zachodniej Syberii
2.2. Język kirgiski
2.3. Język kazachski
2.4. Język baszkirski
2.5. Język tatarski
2.6. Język karakałpacki

3. Grupa środkowoazjatycka

3.1. Język ujgurski
3.2. Język uzbecki

4. Grupa południowa

4.1. Język turkmeński
4.2. Język azerski
4.3. Język turecki
4.4. Niektóre dialekty języka krymskotatarskiego z południowego wybrzeża Krymu

5. Język jakucki

Klasyfikacja wg Ramstedta

1. Język czuwaski

2. Język jakucki

3. Grupa północna: wszystkie turkijskie języki i dialekty Ałtaju i przyległych rejonów

4. Grupa zachodnia

4.1. Język kirgiski
4.2. Język kazachski
4.3. Język karakałpacki
4.4. Język nogajski
4.5. Język kumycki
4.6. Język karaczajski
4.7. Język karaimski
4.8. Język tatarski
4.9. Język baszkirski
4.10. Język kumański
4.11. Język kipczacki

5. Grupa wschodnia

5.1. Język nowoujgurski
5.2. Język uzbecki

6. Grupa południowa

6.1. Język turkmeński
6.2. Język azerski
6.3. Język turecki
6.4. Język gagauski

Zarówno Radłow, jak i Ramstedt wprowadzili do swoich klasyfikacji kryterium geograficzne. W obydwu z nich język kirgiski został zaliczony do zachodnich. W przeciwieństwie do Baskakowa, który w swojej klasyfikacji umieścił języki martwe na równi z żywymi, Radłow i Ramstedt skupili się na językach żywych. Wyjątkiem są wymarłe języki kumański i kipczacki, o których wspomniał Ramstedt.

Warto też zwrócić uwagę na miejsce języka jakuckiego, który w obydwu przypadkach został sklasyfikowany osobno. Prawdopodobnie stało się tak za sprawą wpływów mongolskich i tungusko-mandżurskich, które w połączeniu z izolacją od innych języków turkijskich zadecydowały o jego odrębności. Z kolei najbliższy jakuckiemu język dołgański, przez dłuższy czas uważany za jego dialekt, nie został uwzględniony ani przez Radłowa, ani przez Ramstedta. Natomiast Baskakow i Achatow (którzy z kolei nie podkreślali izolacji jakuckiego tak bardzo, jak Radłow i Ramstedt) umieścili dołgański w swoich klasyfikacjach.

Innym językiem, którego klasyfikowanie budzi kontrowersje, jest czuwaski. W przeciwieństwie do jakuckiego nie można go uznać za izolowany geograficznie, ponieważ sąsiaduje z tatarskim i baszkirskim, jest jednak odrębny od nich do tego stopnia, że wzajemne porozumienie nie jest możliwe. Radłow nie uwzględnia go w ogóle w swojej klasyfikacji, Ramstedt klasyfikuje oddzielnie (podobnie jak jakucki). Baskakow i Achatow wywodzą czuwaski od wymarłego w XIV w. języka protobułgarskiego, uznając go za jedyny żywy język w swojej grupie.


Zostaw komentarz