Apendi – bohater kirgiskich (i nie tylko) bajek

baśnie

80 blogówTemat kolejnego wpisu z cyklu „W 80 blogów dookoła świata” brzmi „Stare, ale jare bajki dla dzieci”. Z tej okazji chcę przedstawić popularnego bohatera kirgiskich bajek, legend i anegdot – Apendi. Wielu z Was z pewnością o nim słyszało, choć może w pierwszej chwili jego imię nie brzmi znajomo…

…Dlaczego? Otóż kirgiski Apendi (Апенди) to znany w całym muzułmańskim kręgu kulturowym Hodża Nasreddin. Do tej pory nie udało się jednoznacznie określić, czy był on postacią historyczną, czy jedynie legendarną, choć w tureckim mieście Akşehir znajduje się przypisywany mu grobowiec. Tak czy inaczej Hodża Nasreddin to charakterystyczna postać wschodnich opowieści, typ ludowego mędrca odznaczającego się sprytem i poczuciem humoru. W różnych źródłach jest nazywany także Mułłą lub Efendi Nasreddinem. Właśnie od słowa Efendi (turecki tytuł grzecznościowy odpowiadający polskiemu „pan”) pochodzi kirgiski Apendi.

Opowieści o Hodży Nasreddinie ukazywały się także po polsku. Zdzisław Nowak, autor książek dla dzieci, przygotował cykl „Figle i zadania mądrego Hodży”. Nowaka można też uznać za popularyzatora literatury środkowoazjatyckiej w Polsce, gdyż wydał on także „Cudowny skarb – legendy i opowieści uzbeckie” (wyd. Nasza Księgarnia, Warszawa 1979). Kazachski odpowiednik Apendi – Koża Nasyr – jest także bohaterem „Bardzo starych opowieści”, które też ukazały się w polskim przekładzie (wyd. Żałyn, Ałma-Ata 1989, tłum. Barbara Górna).

A jak się nazywa Apendi w innych językach turkijskich?

Azerski: Molla Nəsrəddin

Baszkirski: Хужа Насретдин

Karaczajsko-bałkarski: Насра Ходжа

Kazachski: Қожанасыр

Kumycki: Молла Насюрттюнь

Tatarski: Хуҗа Насретдин

Turecki: Nasreddin Hoca

Turkmeński: Ependi

Uzbecki: Xo‘ja Nasriddin, Afandi, Nasriddin Afandi

Ujgurski: نەسىرىدىن ئەپەندى, Нәсирдин Әпәнди, Nesirdin Ependi

Poniżej przytaczam przekład jednej z kirgiskich opowieści o Apendi. Ilustracja, podobnie jak znajdujące się powyżej zdjęcie okładki, pochodzi z książki „Сыйкыр таш. Кыргыз эл жомоктору” („Czarodziejski kamień. Kirgiskie baśnie ludowe”), wyd. Raritet, Biszkek 2012.

Orzechy i rodzynki

Pewnego razu Apendi postanowił podarować chanowi orzechy ze swojego drzewa. Zapakował je i wyruszył w drogę. Po drodze spotkał znajomego, który zapytał:
– Dokąd idziesz, Apendi?
– Niosę chanowi orzechy.
– Nie, lepiej nie przynosić mu orzechów. Weź rodzynki, to jego ulubiony przysmak – powiedział znajomy.
Apendi posłuchał go, wrócił do domu, zostawił orzechy i zaniósł chanowi rodzynki. Lecz okazało się, że chan wcale nie lubi suszonych winogron. Rozgniewany, rozkazał swojej straży przybocznej:
– Bijcie Apendi, rzucajcie w niego tymi rodzynkami!
Strażnicy chana porwali Apendi i obrzucili go gradem rodzynek. Ten zaś, gdy spadały nań szczególnie duże sztuki, wołał:
– Ach, dzięki Bogu! Oj, wielkie dzięki!
Było to tak dziwne, że sam chan zapytał Apendi:
– Dlaczego wołasz „dzięki”?! Przecież cię biją!
Apendi wyjaśnił:
– Chciałem przynieść orzechy. Po drodze spotkałem znajomego, który poradził, żebym zabrał rodzynki. Gdybym go nie posłuchał i przyniósł orzechy, dostałbym teraz w głowę twardymi skorupami. Chwała Bogu, że rodzynki są miększe od orzechów!

Apendi

(ilustrował A. Abdyłdajew)

Tak zakończyła się przygoda Apendi, a teraz zapraszam na blogi pozostałych uczestników akcji „W 80 blogów dookoła świata”. Jeśli ktoś z Was prowadzi również blog językowy lub kulturowy, może dołączyć do naszej grupy na Facebooku – w tym celu proszę pisać na blogi.jezykowe1@gmail.com, choć w tej chwili polecam przede wszystkim nowo powstałą, wspólną stronę grupy – https://kulturowojezykowi.wordpress.com/. Na niej także znajdą się linki do naszych wpisów.

Chiny

Biały Mały Tajfun: Chińskie bajki

Francja

Madou en France: Była sobie bajka…

Gruzja

Gruzja okiem nieobiektywnym: Jak powstała Gruzja

Hiszpania

Hiszpański na luzie: Klasyczne hiszpańskie bajki z lat 80.

Holandia

Język holenderski – pół żartem, pół serio: Nieśmiertelni bohaterowie holenderskich bajek

Irlandia

W Krainie Deszczowców: Talerz uciekł z łyżką, czyli popularne bajki w Irlandii

Niemcy

Niemiecki po ludzku: Bajki niemieckie razy dwa

Niemiecka Sofa: Stare, ale jare bajki dla dzieci w Niemczech

Blog o języku niemieckim: Niemieckie bajki – Piaskowy Dziadek

Norwegia

Pat i Norway: Stare, ale jare bajki dla dzieci w Norwegii

Rosja

Daga tłumaczy – blog o tłumaczeniach z rosyjskiego: Rosyjskie bajki – „Kołobok”

Stany Zjednoczone

Specyfika Języka: Stare, ale jare bajki amerykańskie

Szwajcaria

Szwajcarskie Blabliblu: Szwajcarskie Skarpetki Babibouchettes

Turcja

Turcja okiem nieobiektywnym: Przygody Nasreddina Hodży (to właśnie nasz Apendi w wersji tureckiej!)

Wielka Brytania

Blog o języku angielskim, CPE, Business English: Stare, ale jare brytyjskie kreskówki

Head Full of Ideas: Brytyjskie bajki mojego dzieciństwa

English-Nook: Stare, ale jare brytyjskie bajki

Włochy

CiekawAOSTA: Pimpa i Pinokio, stare bajki w nowej odsłonie po franko-prowansalsku

Wloskielove: Na jakich bajkach wychowali się Włosi?

Primo Cappuccino: Język włoski BAJECZNIE prosty!


27 komentarzy na temat “Apendi – bohater kirgiskich (i nie tylko) bajek

  1. A to ci spryciula z tego Apendi ;). Świetnie, że przytoczyłaś nam jedną z opowieści. Swoją drogą, czy dobrze się domyślam, że popularność tej postaci na większym obszarze wynika z historii i powstania Imperium Osmańskiego? Czy są jeszcze jakieś bajki i legendy typowo kirgiskie?

    • Jeśli chodzi o Imperium Osmańskie, pewnie jest coś na rzeczy, ale niekoniecznie w związku z Kirgistanem. Ziemie kirgiskie nigdy nie należały do Imperium Osmańskiego. Być może Apendi dotarł tam Jedwabnym Szlakiem.
      Trudno mi teraz określić, które bajki są typowo kirgiskie, bo wiele z nich też występuje w krajach sąsiednich. Za to jest dużo legend o różnych miejscach w Kirgistanie: o jeziorze Issyk-kul, o kwiatku Ajgul, o założeniu miasta Osz, o dziewczynie zamkniętej na wieży Burana czy o lasach orzechowych z Arslanbob. Niektóre tłumaczyłam dla portalu Kyrgyzstan.pl i można przeczytać je tu: http://kyrgyzstan.pl/pl/artykuly/tematy-tygodnia/legendy-kirgiskie.html.

    • Przypomniało mi się jeszcze coś a propos bajek i kirgiskiego poczucia humoru, choć to akurat nie jest stare i raczej nie dla dzieci. Mam na myśli Baśnie Niebiańskiej Beszbarmakii, pisany po rosyjsku cykl satyrycznych opowieści o bieżących wydarzeniach w Kirgistanie (i od czasu do czasu także na świecie), dostępny na portalu AKIpress (http://skazki.akipress.org/). Chyba powinnam zamieścić jakiś osobny wpis na ten temat…

  2. Ale numer! Czytałam kiedyś całą książeczkę takich opowieści o Nasreddinie Hodży! Kiedyś jeszcze za czasów liceum miałam taką wielką książkę z różnymi przypowiastkami i opowieściami z różnych części świata wydaną przez jakąś wspólnotę ekumeniczną (coś w stylu, żeby udowodnić czytelnikom, że wszyscy na świecie modlą się do jednego Boga, tylko inaczej go nazywają)!

    • Może ta książeczka to też któraś z cyklu opracowanego przez Zdzisława Nowaka? Jak wspomniałam we wpisie, wydał po polsku kilka książek o Hodży Nasreddinie w wersji uzbeckiej.

  3. Wchodzac na ten blog wiedzialam, ze nie znajde zadnej znanej mi historii, nie mylilam sie 😉 Ciekawa przypowiesc o Apendi, widac ze mial poczucie humoru! Ciekawe, swoja droga, czy chan zawsze tylko takiej rodzynkowej chlosty udzielal… cos mi sie wydaje, ze nie 😉

  4. Bardzo fajna ta bajka, chociaż zakończenia się trochę domyslałam 😉 Też kojarzę z dzieciństwa taka ksiażkę o jakiej napisała Jo.. muszę poszukac- może jeszcze na strychu się gdzies uchowała 😉

Odpowiedz na Kasia w Krainie Deszczowców Anuluj odpowiedź