Niedawno wspomniałam o przysłówkach, które pełnią w zdaniu rolę okoliczników. Najważniejsze z nich to przysłówki związane z czasem, miejscem, ilością, sposobem, celem i przyczyną. Tymi pierwszymi zajmiemy się osobno, dziś natomiast chcę przedstawić najczęściej spotykane przysłówki z pozostałych grup.
Przysłówki miejsca i kierunku
Przysłówki te odpowiadają na pytania кайда? (gdzie? dokąd?) i кайдан? (skąd?).
мында – tu
анда – tam
бери – tu (kierunek)
ары – tam (kierunek)
үстүндө – na górze
астында – na dole
өйдө/жогору – w górę
төмөн – w dół
жакын – blisko
алыс – daleko
четте – na uboczu
артта – z tyłu
артка – w tył
алдыда – z przodu
алга – naprzód
Przysłówki stopnia i miary
Ta grupa przysłówków odpowiada na pytania канча? (ile?) i канчалык? (ile? na ile? w jakim stopniu?).
көп – dużo
аз – mało
аз-маз – troszeczkę, ciut-ciut
аз-аздан – po trochu
бираз – trochę
бир-бирден – pojedynczo
ошончолук – tyle, w takim stopniu
жетишинче – wystarczająco
арзан – tanio
кымбат – drogo
Przysłówki sposobu
Przysłówki sposobu odpowiadają na pytania кандай? (jak?) кантип?/кандайча? (w jaki sposób?). Przy tym pytanie кандайча? służy często do wyrażania zdziwienia (np. jakim sposobem ci się to udało?!).
ылдам/тез/бат/дароо – szybko
акырын/жай – powoli
тынч – cicho
катуу – głośno
оңой – łatwo
кыйын – trudno
ыӊгайлуу – wygodnie
жайсыз – niewygodnie
алынча – w miarę możliwości
үстүртөн – powierzchownie
зорго – zaledwie
астыртан – cichcem, ukradkiem
бетме-бет – twarzą w twarz
бирге/чогу – razem
кайра/кайта – znowu
сүзүп – wpław
жөө – pieszo
атчан – konno
жатка – na pamięć
угуза – na głos
адамча – po ludzku
кыргызча – po kirgisku
Przysłówki celu i przyczyny
Odpowiadają one na pytania эмнеге?/эмне үчүн? (dlaczego?) i кайсы максат менен? (w jakim celu?).
ошол үчүн/бул үчүн – dlatego
атайын – umyślnie
ачуу менен – pod wpływem chwili, w afekcie
аргасыздан – mimo woli
кокустан – przypadkiem
Z pewnością nie są to wszystkie przysłówki, które można by tu wymienić, więc niewykluczone, że ta lista się wydłuży.
Podoba mi się „pod wpływem chwili”
Słowo „ачуу” w ogóle ma dużo znaczeń. Może oznaczać: gniew, gorycz, a nawet… kwaszenie lub fermentowanie.