Dziś w akcji „W 80 blogów dookoła świata” piszemy o zwierzętach w danym języku. Z racji bogatych tradycji pasterskich i myśliwskich kirgiskie nazwy zwierząt to temat-rzeka. Nazwy gatunków rozgałęziają się w określenia samców i samic w różnym wieku, a z wieloma z nich są powiązane różne ciekawostki, przysłowia i frazeologizmy. Ba, nawet niektóre nazwy miesięcy mają odzwierzęce pochodzenie.
Z tego powodu podzieliłam ten temat na części. Dziś przedstawiam tylko ogólne pojęcia związane ze zwierzętami. Do nazw gatunków przejdę w kolejnych częściach, które wkrótce się ukażą. Moim głównym źródłem jest słownik tematyczny Bołotbeka Kasymalijewa (Касымалиев Б. Ж., Кыргызча-орусча тематикалик сөздүк. Кыргызско-русский тематический словарь, Турар, Бишкек 2009). Polecam też wpisy o wyrazach parzystych i śmiesznych kirgiskich wyrazach – tam też występują nazwy zwierząt.
A zwierzęta w kulturze? Tu również nie da się ująć tematu w jednym wpisie. Wystarczy wspomnieć choćby to, że Czingiz Ajtmatow uczynił je bohaterami swoich utworów na równi z ludźmi. Albo to, że w herbie Biszkeku znajduje się stylizowany irbis. Albo zwierzęta totemiczne z kirgiskich legend. Te tematy po prostu się nie kończą.
айбандар/жаныбарлар дүйнөсү – świat zwierzęcy
айбан/айбанат/жаныбар – zwierzę
үй айбаны – zwierzę domowe
жапайы айбан – zwierzę dzikie
жырткыч айбан – drapieżnik
сүт эмүүчү – ssak
кайберендер – dzikie zwierzęta parzystokopytne
кийик – dzikie zwierzęta parzystokopytne z wyjątkiem dzika
(төрт түлүк) мал – bydło
куш – ptak
илбээсин – ptaki łowne
соно – ptaki wodne
чымчык – mały ptak
бакма канаттуулар – drób
курт-кумурскалар – owady
курт – robak
сойлоочу – gad
кемирүүчү – gryzoń
жерде-сууда жашоочу – płaz
балык – ryba
хордалуу – strunowiec
омурткалуу – kręgowiec
омурткасыз – bezkręgowiec
Ze słowem кийик wiąże się ciekawy przykład eufemizmu. Jak napisałam wyżej, oznacza ono dzikie parzystokopytne, ale nie dzika. Zdarzało się natomiast, że dzika nazywano кара кийик – „czarny parzystokopytny”. Takiego określenia używali znachorzy, gdy zalecali mięso dzika w celach leczniczych. Wszak dzik, spokrewniony ze świnią, nie należał do normalnego menu muzułmanów, więc na wszelki wypadek lepiej było go nazwać jakoś inaczej, a zainteresowani i tak wiedzieli, o co chodzi.
O ssakach, nie tylko kopytnych, napiszę więcej już wkrótce. Teraz zapraszam do lektury wpisów o zwierzętach na innych blogach. Jeśli zaś chcielibyście dołączyć do grupy blogów kulturowych i językowych, piszcie na blogi.jezykowe1@gmail.com.
Język angielski
Angielska Herbata: Angielskie idiomy ze zwierzętami w tle
Angielski C2: ‘-ine’ zwierzęca końcówka
W Krainie Deszczowców: Zwierzęta w irlandzkich przysłowiach
Język chiński
Biały Mały Tajfun: Podstawowe chińskie zwierzęta I
Język fiński
Suomika: Jak zwierzęta mówią po fińsku?
Język francuski
Français mon amour: Francuskie idiomy ze zwierzętami
We are online: Jak się mają koty we Francji
Zabierz swego lwa: Francuski delfin
Język gruziński
Gruzja okiem nieobiektywnym: Krowy, świnie, konie i inni użytkownicy dróg
Język hiszpański
Hiszpański dla Polaków: Gdzie chowają się hiszpańskie zwierzęta?
Hiszpański na luzie: Uciekający zając i skołowana kuropatwa, czyli hiszpańskie frazeologizmy ze zwierzętami
Język japoński
japonia-info.pl: Jak policzyć płetwale błękitne?
Język niemiecki
Niemiecki po ludzku: Ciekawe nazwy “zwierząt” w języku niemieckim
Niemiecki w domu: Zwierzęta domowe w Niemczech
Język norweski
Norwegolożka: Szczęśliwy jak łosoś i silny jak niedźwiedź
Język rosyjski
Daj Słowo: Historia o psie Anny Politkowskiej
Dagatlumaczy: Zwierzęta z mroźnych krain
Język słowacki
Powiedz mnie! – Zwierzęta po słowacku
Język szwedzki
Szwecjoblog: Sekretne życie szwedzkich nazw zwierząt
Język turecki
Turcja okiem nieobiektywnym: Trzy zwierzęce symbole Ankary
Źródło zdjęcia: https://rus.azattyk.org/a/28737029.html
Zaintrygowałaś mnie i czekam teraz na nazwy miesięcy związane ze zwierzętami!
Ten wpis już istnieje – moja wina, zapomniałam podlinkować. Już poprawione, zapraszam.
Świetne informacje, bardzo zaskakujące! Jak zwykle jeden z moich ulubionych wpisów w edycji- dzięki !!!!
Bardzo dziękuję i zapraszam ponownie
Niezwykle brzmią te nazwy. Zupełnie inaczej, niż to, do czego jesteśmy przyzwyczajeni, a jednocześnie bardzo melodyjnie.
Będzie więcej, zapraszam wkrótce.
Bardzo melodyjne nazwy, choć tak inne od tego, czego przywykliśy
Dawód na to jak ten naród blisko jest zwiazany z naturą i zwierzętami
W języku wszystko widać.
O, a ja z Twojego wpisu dowiedziałam się również czegoś o języku polskim. Nie wiedziałam bowiem wcześniej, że irbis odnosi się do pantery śnieżnej. Dzięki!
Proszę bardzo
Czekam na kolejne wpisy!
Będą – jak dobrze pójdzie, to w przyszłym tygodniu.
Nie umiem czytać tych literek
Ja doceniam, że Kirgizi nie piszą już po arabsku, bo to na pewno byłoby trudniejsze. Przynajmniej w Kirgistanie, bo ci z Chin pewnie nadal tak piszą.
Przyznam się, że znałam jeden wyraz – „rybę”. Wszystko dlatego, że lubię eksperymentować w kuchni i pewnego razu znalazłam coś takiego jak „balyk pilaw” (nie pamiętam dokładnie czy to tak brzmiało) – w każdym razie chodziło o pilaw z rybą.
Ciekawe, z jakiej kuchni to pochodziło – może z kazachskiej, ale ryba nazywa się podobnie chyba we wszystkich językach turkijskich.
W Polsce ukazała się w 1988 r. książka „Kuchnia kazachska” i tam jest jakiś przepis na pilaw z rybą.
Poszukam w mojej bibliotece uniwersyteckiej – tam czasem zdarzają się takie perełki. A jeśli chodzi o pilaw, ostatecznie zdecydowałam się na wersję z kurczakiem – wówczas miałam do dyspozycji tylko mrożone filety, które rozwalały się przy byle okazji.
Czy to nie jest przypadkiem „Kuchnia narodów Kaukazu”? Bo mam i tam jest taki przepis, właśnie z Azerbejdżanu.
Przeczytałam ten wpis o nazwach miesięcy i to jest ciekawe, że te pochodzą od zwierząt łownych, a nie np. gwiazdozbiorów Zodiaku (nomen omen Zwierzyńca). A to „balyk pilaw” znalazłam przypadkowo w starej książce kucharskiej, gdzie zaznaczono, że to przepis azerski.