Wracam do podobieństw kirgisko-jakuckich – tym razem na przykładzie konkretnych słów. Wiele z nich brzmi prawie identycznie, a różnica wynika z fonetyki. Niektóre słowa o podobnym brzmieniu i pochodzeniu delikatnie różnią się znaczeniem. Większość słów jakuckich na potrzeby przykładów zaczerpnęłam ze wspomnianej już książki „Jakuck. Słownik miejsca” Michała Książka.
Kilka uwag o alfabecie
Podobnie jak kirgiski, alfabet jakucki jest oparty na cyrylicy z kilkoma dodatkowymi literami. Takich liter jest więcej, niż w alfabecie kirgiskim. Zaliczają się do nich też dwuznaki, czyli дь i нь.
Ҕ ҕ – dźwięczne „h”
Дь дь – d z miękkim znakiem wymawiane jako dż
Ҥ ҥ – nosowe ng jak kirgiskie ӊ
Нь нь – n z miękkim znakiem wymawiane jako ń
Ө ө – ö jak kirgiskie ө
Һ һ – h
Ү ү – ü jak kirgiskie ү
Zwraca uwagę to, że cyrylica „nie pasuje” do jakuckiej fonetyki jeszcze bardziej, niż do kirgiskiej. Z jednej strony trzeba było ją uzupełnić aż o siedem dodatkowych liter, z drugiej strony wiele liter spotyka się tylko w wyrazach zapożyczonych z języka rosyjskiego. Litery te, oznaczające dźwięki niespotykane w języku jakuckim, to в, е, ё, ж, з, ф, ц, ш, щ, ъ, ь (z wyjątkiem дь i нь), ю i я.
Przykłady podobieństw
Jak już napisałam, poniższe słowa są w większości wzięte z „Jakucka” – związane z codziennością, kulturą, przyrodą itp. Gdybym nie ograniczała się do tej książki, lista byłaby o wiele dłuższa i bardziej urozmaicona. Nie wykluczam, że kiedyś ją rozszerzę.
Wspomniałam też o różnicach wynikających z fonetyki. Należy do nich m. in. to, że w miejscu kirgiskich dźwięków ж i к często znajdują się odpowiednio jakuckie с i х. Rzuca się w oczy także to, że w języku jakuckim jest jeszcze więcej długich samogłosek, niż w kirgiskim.
Przejdźmy więc do przykładów. Po lewej stronie zamieszczam słowa jakuckie, po prawej – kirgiskie. W części kirgiskiej korzystałam ze słownika kirgisko-rosyjskiego Judachina, o którym pewnie napiszę osobno.
ый – ай (miesiąc; księżyc)
суол – жол (droga)
сир – жер (ziemia)
кыстык – кыштоо (miejsce zimowania)
киин – киндик (pępek; w jakuckim także środek, centrum)
хаас – кас (gęś)
хаас – каш (brew)
таас – таш (kamień)
тохтобул – токтоол (w obydwu językach: popas, odpoczynek w drodze; w jakuckim także przystanek autobusowy)
көс – көч (koczować, przechodzić, przejeżdżać, przeprowadzać się)
боотур – баатыр (bohater)
кыһыл – кызыл (czerwony)
өтөх – өтөк (miejsce dawnego postoju)
быһах – бычак (nóż)
хаар – кар (śnieg)
ас – аш (jedzenie)
дойду – дүйнө (świat)
хара – кара (czarny)
кубаҕай – кубакай (blady)
уу – суу (woda)
муус – муз (lód)
абааһы – албарсты (zły duch)
холумтан – коломто (miejsce paleniska w jurcie)
арыы – арал ( wyspa)
күлүк – көлөкө (cień)
киһи – киши (człowiek)
бөрө – бөрү (wilk)
сордоҥ – чортон (szczupak)
ат – ат (koń)
кулун – кулун (źrebię)
тоҥ – тоӊ (marznąć, zamarzać)
күн – күн (dzień; słońce)
