Liczbę mnogą rzeczownika tworzy się przede wszystkim poprzez dodanie odpowiedniej końcówki. Podstawowe końcówki liczby mnogiej to -лар, -дар i -тар. Ich dobór zależy od ostatniej głoski w temacie rzeczownika. Podobnie jak inne afiksy, końcówki liczby mnogiej podlegają harmonii samogłosek, co sprawia, że wariantów jest 12. Być może ta mnogość końcówek wydaje się zawiła, lecz łatwo się do niej przyzwyczaić i po pewnym czasie tworzenie liczby mnogiej staje się intuicyjne. Czytelników, zwłaszcza znających turecki, zapewniam, że nie ma się czego bać.
Jak więc dopasować do rzeczownika właściwą końcówkę liczby mnogiej?
Jeśli temat rzeczownika kończy się spółgłoską й lub р, albo samogłoską, podstawową końcówką jest -лар. Zgodnie z harmonią samogłosek może ona przybierać następujące warianty: -лер, -лор, -лөр.
ыр – ырлар (pieśń)
эне – энелер (matka)
тоо – тоолор (góra)
үй – үйлөр (dom)
Jeśli temat rzeczownika kończy się spółgłoską dźwięczną, podstawową końcówką jest -дар, a jej warianty to -дер, -дор, -дөр.
кыргыз – кыргыздар (Kirgiz/Kirgizka)
илим – илимдер (nauka)
кол – колдор (ręka)
көл – көлдөр (jezioro)
Jeśli temat rzeczownika kończy się spółgłoską bezdźwięczną, podstawową końcówką jest -тар z wariantami -тер, -тор, -төр.
таш – таштар (kamień)
ит – иттер (pies)
конок – коноктор (gość)
үлүл – үлүлдөр (ślimak)
Omawiając harmonię samogłosek wspomniałam już, że wyrazy z głoską у często wyłamują się z tej reguły. Oto przykłady takich wyrazów, przybierających w liczbie mnogiej końcówkę z samogłoską а, mimo że harmonia samogłosek sugerowałaby samogłoskę о.
жумушчу – жумушчулар (robotnik)
мурун – мурундар (nos)
бут – буттар (noga)
Przy okazji słowa жумушчу podkreślam, że w rdzennie kirgiskich słowach nie występuje litera щ, zarezerwowana jedynie dla zapożyczeń z rosyjskiego. W takich słowach jak жумушчу, кушчу (nazwa jednego z kirgiskich plemion) czy согушчан (skłonny do walki) pisze się i mówi zawsze шч. Miewają z tym problemy nawet niektórzy Kirgizi, zwłaszcza gdy słabo znają rosyjski. Stąd biorą się takie kwiatki jak imię Шукурбек zapisane jako Щукурбек (autentyczne!). Koniec dygresji.
Liczba mnoga w języku kirgiskim nie zawsze idzie w parze z końcówką. O tym, jakimi jeszcze środkami może być wyrażana, napiszę wkrótce.
