O tym, jak po kirgisku można „być”, pisałam w temacie o przyrostku osobowym. Dziś czas na „mieć”, ale pewne elementy „być” też się pojawią. Chodzi o słowa бар i жок, za pomocą których można wyrazić, że coś jest lub czegoś nie ma.
Jest to jeden z tych tematów, w których bardzo pomagają mi materiały do innych języków turkijskich, w tym przypadku „Język kazachski” Michała Łabendy. Bez tego podręcznika nie wpadłabym na to, że бар i жок to czasowniki o niepełnej odmianie, które nie występują w zdaniu samodzielnie, a zawsze z dopełnieniem (co jest? czego nie ma?).
Бар znaczy „jest”, жок – „nie ma”. W innym kontekście słowo жок oznacza też „nie” („tak” to ооба). Jak więc powiedzieć, że coś jest lub czegoś nie ma? W najprostszych zdaniach wystarczy rzeczownik w mianowniku i бар lub жок.
китептер бар – są książki
көл бар – jest jezioro
беш ит бар – jest pięć psów
нан жок – nie ma chleba
сабак жок – nie ma lekcji
жол жок – nie ma przejazdu (dosłownie: drogi)
A jak powiedzieć, że się coś ma? W języku kirgiskim nie ma odrębnego czasownika, który dosłownie oznaczałby „mieć”. Posiadanie lub brak czegoś również wyraża się za pomocą słów бар i жок oraz przyrostków posesywnych.
чоӊ апам бар – mam babcię (dosłownie: babcia-moja jest)
үйүм бар – mam dom (dosłownie: dom-mój jest)
мышыгым бар – mam kota (dosłownie: kot-mój jest)
жумушум жок – nie mam pracy (dosłownie: praca-moja nie ma)
убактым жок – nie mam czasu (dosłownie: czas-mój nie ma)
комузум жок – nie mam komuzu (dosłownie: komuz-mój nie ma)
Wróćmy do „być”. Бар pełni też funkcję czasownika „być”, a жок – „nie być”. Oto jak się je odmienia przez osoby.
бар
мен бармын – ja jestem
сен барсыӊ – ty jesteś
сиз барсыз – pan/pani jest
ал бар – on/ona/ono jest
биз барбыз – my jesteśmy
силер барсыӊар – wy jesteście
сиздер барсыздар – panie/panowie/państwo są
алар бар – oni/one są
жок
мен жокмун – nie ma mnie
сен жоксуӊ – nie ma cię
сиз жоксуз – nie ma pana/pani
ал жок – nie ma jej/jego
биз жокпуз – nie ma nas
силер жоксуӊар – nie ma was
сиздер жоксуздар – nie ma pań/panów/państwa
алар жок – nie ma ich
Trzeba jednak pamiętać, że w funkcji orzecznikowej (np. „jestem w domu”, „jesteś uczniem” itp.) używa się przyrostków osobowych.
Rozwinięcie tego tematu o kolejne przykłady i zastosowania znajduje się tu.
