W ramach Unii Azjatyckiej poruszamy dziś temat równonocy wiosennej, która wkrótce nastąpi. Choć astronomiczna wiosna przychodzi w ostatnich latach już 20 marca, 21 marca tradycyjnie pozostaje datą święta Nooruz (Нооруз). Ten dzień, obchodzony od ponad 3000 lat w Azji Środkowej, Turcji, Iranie, Afganistanie, niektórych państwach bałkańskich i kaukaskich, został uznany za oficjalne święto m. in. przez ONZ i OBWE. Jest on także wpisany na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.
Słowo „Nooruz” pochodzi z perskiego i oznacza nowy dzień. Jest też nazywany perskim Nowym Rokiem. Mimo że dziś Nooruz jest obchodzony głównie w krajach muzułmańskich, jego geneza jest starsza niż islam. To prastare święto wywodzi się z tradycji zaratusztriańskiej, w której dzień równonocy wiosennej był zarazem początkiem nowego roku. Na przestrzeni wieków rozprzestrzeniło się na terenach, które leżały w zasięgu wpływów perskiej kultury.
Świętowanie Nooruzu wiąże się z wiosennymi porządkami, rytualnym oczyszczaniem domu, uroczystymi posiłkami (w tym gotowaniem i jedzeniem sümӧlӧku), zabawą przy ognisku i pojednaniem z rodziną i sąsiadami. Nooruz jest więc świętem pokoju, harmonii, oczyszczenia i nowego życia.
Nooruz jest świętem państwowym między innymi w Kirgistanie, Kazachstanie, Uzbekistanie, Tadżykistanie, Turkmenistanie, Albanii, Azerbejdżanie, Turcji, Iranie i Afganistanie. Oto jak brzmi nazwa tego święta w różnych językach turkijskich:
po azersku – Novruz
po baszkirsku – Нәүрүз
po czuwasku – Нарăс
po kazachsku – Наурыз
po kirgisku – Нооруз
po krymskotatarsku – Navrez
po tatarsku – Нәүрүз
po turecku – Nevruz
po turkmeńsku – Nowruz
po uzbecku – Navro’z
I mały przegląd obchodów pierwszego dnia wiosny w różnych krajach.
Kirgistan – oficjalne obchody Nooruzu w Biszkeku.
Azerbejdżan: jarmark, koncerty i uliczne występy w Baku.
Rosja: tatarski Neuruz w Tobolsku.
Dagestan: świąteczne przygotowania w Derbencie.
Tatarstan: uliczne zabawy w Kazaniu.
Łotwa: krymskotatarski taniec „Chajtarma” w Rydze.
Baszkortostan: międzynarodowy jarmark w Ufie.
Kazachstan: koncert w Ałmaty.
Krym: nauka słówek krymskotatarskich na przykładzie navrezowych zwyczajów.
Turcja: międzynarodowy Nevruz w Stambule.
Turkmenistan: Nowruz w Telmanie (wilajet lebapski).
Uzbekistan: koncert w Andiżanie.
Na drugim blogu mam jeszcze jeden temat o źródłach tego święta w Azji Centralnej, zachęcam także do czytania o równonocy wiosennej w wydaniu japońskim na Japonia-info i chińskim na Baixiaotai.
Turecki Nevruz niestety ciągle nie jest uznanym świętem, a szkoda. W tym roku widziałam tylko kilka skoków nad ogniskiem, w przyszłym roku muszę wybrać się na Wschód i podpatrzeć tradycję dokładniej
Nie jest popularny wśród Turków, ale jest świętem państwowym?
Bardzo chciałabym pooglądać obchody w którymś z tych państw…
Proszę bardzo: wpis zaktualizowany.
Piękne stroje!
Co ciekawe, „ruz” (po zmianach oczywiście) pochodzi od tego samego źródła w języku praindoeuropejskim, co np. łacińskie „lux” albo angielskie „light”; i podobno też polskie „łuczywo” albo „lustro” (choć to akurat zapożyczenie z włoskiego). Nic dziwnego, bo języki europejskie i perski maja wspólnego przodka
O wspólnym przodku wiedziałam, ale o pokrewieństwie akurat tych słów nie – bardzo ciekawe!