Zaimki wskazujące to takie słowa jak „ten” i „tamten”, czyli służące do wskazania kogoś lub czegoś. W języku kirgiskim mają też swoje miejsce w prostych pytaniach „co to jest?” i „kto to jest?”.
бу, бул – ten, ta, to
булар – te, ci
ал – tamten, tamta, tamto
алар – tamte, tamci
тигил, ошол – tamten, tamta, tamto
тигилер, ошолор – tamte, tamci
тээтетиги, тетиги – tamten, tamta, tamto
тээтетигилер, тетигилер – tamte, tamci
Бул jest więc wskazaniem czegoś, co jest blisko, ал – czegoś, co jest dalej. Można to porównać z angielskim „this” i „that”. Obydwa poniższe zdania przetłumaczymy na polski jako „to moja książka”.
Бул менин китебим.
Ал менин китебим.
Тээтетиги/тетиги wskazuje coś, co jest jeszcze dalej.
Ал менин унаам, тетиги Темирбектин унаасы. – To mój samochód (tam), a to samochód Temirbeka (jeszcze dalej).
Choć zarówno ал jak i тигил/ошол przetłumaczyłam jako „tamten”, zaimki te nie są równoznaczne. Bliższy polskiemu „tamten” jest ал (zwróćmy uwagę, że ta forma pokrywa się z zaimkiem osobowym „on”), natomiast тигил/ошол służy raczej do wydzielenia kogoś lub czegoś z jakiejś zbiorowości – „o, tamten”, „właśnie tamten” itp.
Ал менин китебим. (pokazując jedną książkę)
Тигил менин китебим. (pokazując np. jedną z wielu książek)
Skupmy się jednak na бул – jest bardzo przydatne. Mianowicie pomaga budować krótkie zdania niewymagające użycia czasownika i zadawać podstawowe pytania „co to jest?” i „kto to jest?”.
бул эмне? – co to jest?
бул ким? – kto to jest?
Na takie pytania można odpowiadać, używając tego samego zaimka, lub po prostu jednym słowem.
Бул эмне? – Co to jest?
(Бул) үй. – (To jest) dom.
(Бул) чыны. – (To jest) czarka do herbaty.
(Бул) туз. – (To jest) sól.
(Бул) дарыкана. – (To jest) apteka.
(Бул) учак. – (To jest) samolot.
Бул ким? – Kto to jest?
(Бул) менин апам. – (To jest) moja mama.
(Бул) Гүлжигит. – (To jest) Güldżigit.
(Бул) Рахаттын байкеси. – (To jest) starszy brat Rachat.
(Бул) саякатчы. – (To jest) podróżnik/podróżniczka.
(Бул) казак. – (To jest) Kazach/Kazaszka.
Używając partykuły pytającej można też zapytać „czy to jest…?” i udzielić odpowiedzi twierdzącej lub przeczącej. O samym tworzeniu zdań przeczących warto napisać osobno. Na potrzeby tych pytań i odpowiedzi wspomnę tylko, że jednym ze sposobów przeczenia, który ma tu zastosowanie, jest słowo эмес.
Бул автобекетпи? – Czy to dworzec autobusowy?
Ооба, бул автобекет. – Tak, to dworzec autobusowy.
Бул Равшанбы? – Czy to Rawszan?
Ооба, бул Равшан. – Tak, to Rawszan.
Бул Саматтын атасыбы? – Czy to ojciec Samata?
Ооба, бул Саматтын атасы. – Tak, to ojciec Samata.
Бул Түркиядабы? – Czy to w Turcji?
Ооба, бул Түркияда. – Tak, to w Turcji.
Бул кыргыз тилиндеби? – Czy to jest po kirgisku?
Ооба, бул кыргыз тилинде. – Tak, to jest po kirgisku.
Бул мышыкпы? – Czy to kot?
Жок, бул мышык эмес. Бул ит. – Nie, to nie kot. To pies.
Бул мектеппи? – Czy to szkoła?
Жок, бул мектеп эмес. Бул оорукана. – Nie, to nie szkoła. To szpital.
Бул кытайбы? – Czy to Chińczyk/Chinka?
Жок, бул кытай эмес. Бул кыргыз. – Nie, to nie Chińczyk/Chinka. To Kirgiz/Kirgizka.
Бул Самирабы? – Czy to Samira?
Жок, бул Самира эмес. Бул Турсунай. – Nie, to nie Samira. To Tursunaj.
Бул эжеӊби? – Czy to twoja starsza siostra?
Жок, бул эжем эмес. Бул жеӊем. – Nie, to nie jest moja starsza siostra. To moja bratowa.
