Taki oto wesoły temat ma dziś akcja „W 80 blogów dookoła świata” – śmieszne wyrazy w języku X. Co w języku kirgiskim może być śmieszne dla Polaków? Na przykład niektóre wyrazy parzyste i rzeczowniki złożone o zaskakującym dosłownym znaczeniu. Dzięki temu tematowi wreszcie mam okazję ugryźć te zagadnienia.
Wyrazy parzyste
O takich wyrazach wspomniałam już przy okazji liczby mnogiej, bo uchodzą one za jej szczególną formę, charakterystyczną dla języków turkijskich. Nie będę w tym miejscu rozpisywać się o ich podziale i charakterystyce, chcę za to skupić się na jednym z ich typów, który często śmiesznie brzmi. Otóż są to takie wyrazy parzyste, których człony się rymują. Czasem jest to dokładne powtórzenie tego samego wyrazu, a w wielu przypadkach jego zniekształconej formy, np. rozpoczynającej się inną głoską – wówczas drugi człon nie ma samodzielnego znaczenia i służy tylko do podkreślenia „mnogości” lub wzmocnienia.
Część takich zestawień ma charakter przysłówków…
кайта-кайта [kajta-kajta] – znowu i znowu
тез-тез [tez-tez] – bardzo szybko
бара-бара [bara-bara] – stopniowo
эптеп-септеп [eptep-septep] – tak sobie
ары-бери [ary-beri] – tam i z powrotem
күнү-түнү [künü-tünü] – dzień i noc
абыр-шабыр [abyr-szabyr]/абыр-дабыр [abyr-dabyr] – szybko, naprędce
аз-маз [az-maz] – troszeczkę
…a inne to rzeczowniki oznaczające zbiorowość.
чай-пай [czaj-paj] – herbata i inne napoje
нан-пан [nan-pan] – chleb i inne pieczywo
май-сай [maj-saj] – masło i inne tłuszcze
сүт-мүт [süt-müt]/сүт-пүт [süt-püt] – mleko i nabiał
таттуу-паттуу [tattuu-pattuu] – słodycze
эт-мет [et-met]/эт-сет [et-set] – mięso
китеп-ситеп [kitep-sitep] – książki
ат-мат [at-mat] – konie
уй-муй [uj-muj]/уй-суй [uj-suj] – krowy
мал-сал [mał-sał] – bydło
ит-пит [it-pit]/ит-сит [it-sit] – psy
кашык-пашык [kaszyk-paszyk] – sztućce
бычак-сычак [byczak-syczak] – noże
ырым-жырым [yrym-dżyrym] – przesądy; obrzędy lecznicze znachorów
адыр-чыбыр [adyr-czybyr] – wzgórza i pagórki
азек-мазек [azek-mazek] – żarty, wesołe zabawy
какым-кукум [kakym-kukum] – dmuchawiec; częstsza jest forma pojedyncza какым/каакым
Są też wyrazy dźwiękonaśladowcze oraz naśladujące inne zjawiska.
тарс-турс [tars-turs] – stuk!
жалт-жулт [dżałt-dżułt] – błysk!
ыз-быз [yz-byz] – bzzz (brzęczenie owadów)
ызы-чуу [yzy-czuu] (szum)
Kirgizi najwyraźniej są bardzo przywiązani do tej cechy swojego języka, gdyż w mowie potocznej używają takich powtórzeń bardzo często, przy tym spontanicznie tworząc oparte na nich neologizmy. Niektórzy nie potrafią się temu oprzeć nawet, gdy mówią w innym języku, np. rosyjskim, zwłaszcza gdy nie czują się w nim zbyt pewnie i chcą tym sposobem pokryć braki w słownictwie lub niepoprawną wymowę. Sama miałam okazję słyszeć osoby tworzące w rozmowie takie kwiatki jak „chirurg-mirurg” czy „jogurt-piogurt”. Najlepiej oddaje to chyba krążący po sieci dowcip.
Zapytano kirgiskiego dyplomatę:
– Dlaczego u was się tak dziwnie mówi: czaj-paj, maj-saj?
– Taki mamy kultur-multur!
Rzeczowniki złożone
Są to rzeczowniki składające się z dwóch wyrazów, z których każdy ma własne znaczenie, co nie raz wywołuje komiczny efekt.
төө куш – struś (wielbłądzi ptak)
таш бака – żółw (kamienna żaba)
колчатыр – parasol (ręczny namiot)
балмуздак – lody (zimny miód)
тыйын чычкан – wiewiórka (groszowa mysz – dlaczego tak się nazywa, przeczytacie tu)
сары чычкан – suseł (żółta mysz)
эл кайда көчөт – biedronka (dokąd przekoczuje naród)
ит балык – golec (psia ryba)
кара курт – karakurt (czarny robak)
кол кап – rękawiczki (worek na ręce)
бут кийим – buty (ubranie na nogi)
боз үй – jurta (szary dom)
ит мурун – dzika róża (psi nos)
төө куйрук – karagana (wielbłądzi ogon)
төө таман – akantolimon (wielbłądzie kopyto)
ат кулак – szczaw (końskie ucho)
козу кулак – szczawiór (jagnięce ucho)
күн карама – słonecznik (patrzący na słońce)
бака жалбырак – babka (żabi liść)
бөрү карагат – berberys (wilcza porzeczka)
койчу баштык – tasznik (pasterska torba)
Z pewnością takich wyrazów znalazłoby się jeszcze więcej, jednak nie wystarczyło mi czasu na wertowanie słownika. Zapraszam za to do czytania wpisów pozostałych uczestników akcji. Jeśli ktoś z Was chciałby dołączyć do grupy „Blogi kulturowe i językowe”, piszcie na blogi.jezykowe1@gmail.com.
Chiny
Biały Mały Tajfun: Śmieszne wyrazy
Finlandia
Suomika: Fińskie słówka podobne do polskich brzydkich wyrazów
Francja
FRANG: Śmieszne francuskie słowa
Zabierz Swego Lwa: “frisotter, bambocher, inébranlablement (31)”
Blog o Francji, Francuzach i języku francuskim: Pół żartem, pół serio
Hiszpania
Hiszpański na luzie: 10 wyrazów, które rozśmieszają Hiszpanów w ich własnym języku. Sprawdź dlaczego
Japonia
Japonia-info.pl: Śmieszna wyrazy po japońsku
Niemcy
Niemiecki w Domu: 10 śmiesznych wyrazów po niemiecku
Norwegia
Norwegolożka: Co jest zabawnego w języku norweskim?
Rosja
Dagatlumaczy.pl – blog o tłumaczeniach i języku rosyjskim: Zabawne skojarzenia w nauce słówek
Szwecja
Szwecjoblog: 10 zabawnych szwedzkich słów
Wielka Brytania
Angielska Herbata: Niezwykłe angielskie słówka – część 1
English with Ann: Jak śmieją się Brytyjczycy?
Włochy
italia-nel-cuore: Śmieszne wyrazy? Tak, ale to tylko pozory…
Twój wpis ma w sobie wszystko, co w językach uwielbiam! Słowa złożone? O szwedzkich mogłabym opowiadać godzinami, żałuję, że w polszczyźnie ich nie ma, bo często zdarza mi się przez przypadek coś takiego tworzyć 😉 A wyrazy parzyste to taki smaczek, że można czytać i czytać!
Zwłaszcza, że w kirgiskim wiele z nich powstaje spontanicznie
Bardzo ciekawy wpis ! Dlaczego wielbłądzi ptak i psi nos ? Nie moge doszukać sie związku 😉
Jak się ktoś uprze, to może zobaczy jakieś podobieństwo między strusiem i wielbłądem, ale psi nos to rzeczywiście zagadka. W międzyczasie przeczytałam, że łacińska nazwa dzikiej róży to Rosa canina, czyli dosłownie psia róża, ale etymologia jest niepewna i nie wiem, czy to może mieć coś wspólnego z psim nosem.
Najbardziej przypadły mi do gustu opisane przez Ciebie rzeczowniki złożone (pewnie dlatego, że i we francuskim jest ich cała masa). Bardzo spodobał mi się parasol (ręczny namiot), żółw (kamienna żaba), rękawiczki (worek na ręce) i słonecznik (patrzący w słońce). Ale konia z rzędem dam temu, kto mi powie skąd struś to wielbłądzi ptak i dzika róża to psi nos!
Może strusia i wielbłąda łączy sylwetka (długie nogi, mała głowa na długiej szyi) i wytrwałość w biegu?
kultur-multur wchodzi do mojego słownika 😀
Kirgizi się ucieszą
Nazwy złożone zawsze są najciekawsze, dopiero przy nich dostrzegam, jak różny jest tok myślenia w poszczególnych kulturach.
O, tak. Nie dawały mi spokoju i właśnie dodałam do listy jeszcze kilka.
Byliśmy w Kirgistanie dwa miesiace, dwa lata temu. Eptep-septep nieodmiennie nas smieszyło, ale jeszcze bardziej smieszyło Kirgizów (którym mówiłam po rosyjsku, ze już znamy kilka słów po kirgisku i oczywiście jako pierwsze leciało eptep-septep – reakcja Kirgizów zawsze była bezcenna – banany na twarzach). Rozbawiło nas tez bardzo myszyk (kot) – na ten temat nawet dłuższa rozmowę mieliśmy, bo kirgiskiej rodzinie trzeba było wytłumaczyć, że u nas mysz to mysz i tak dalej…
No właśnie – tak się skupiłam na tych parzystych i złożonych, że całkiem zapomniałam o najzwyklejszych wyrazach, które też są śmieszne, tak jak myszyk (мышык).