Flaga Kirgistanu dawniej i dziś

Dziś flaga Kirgistanu skończyła 26 lat, powstała bowiem w 1992 r. (niepodległość Kirgistan uzyskał w 1991 r.). Dokładnie 3 marca tego roku parlament zatwierdził wzór, w nocy została uszyta pierwsza flaga, a nazajutrz powiewała już nad biszkeckim Białym Domem. Teraz 3 marca obchodzi się jako Dzień Flagi Republiki Kirgiskiej.

Historia

Pierwsze wzmianki o historycznych flagach i sztandarach Kirgizów znajdowały się już w eposie o Manasie, którego treść wypełniają w dużym stopniu wyprawy wojenne. Z jednej z takich wzmianek można się dowiedzieć, że na kirgiskich flagach występowały cztery kolory: niebieski (symbolizujący niebo), biały (świętość), zielony (życie) i czarny (żałoba). Poza tym zarówno w „Manasie”, jak i w źródłach związanych z Kirgizami jenisejskimi (czyli inskrypcjach wyrytych w miejscach pochówku przedstawicieli ich elity, a także w chińskich kronikach) można znaleźć też informacje o czerwonych sztandarach. Natomiast w źródłach arabskich odnaleziono wzmiankę o tym, że Kirgizi używali zielonych sztandarów.

Zdecydowanie więcej informacji można podać o flagach, jakich Kirgizi używali w czasach radzieckich. A zmieniały się one nie raz. Jedną z głównych przyczyn były zmiany statusu ziem kirgiskich w składzie ZSRR. Na początku Kirgizi nie mieli własnej republiki, lecz podlegali Turkiestańskiej Autonomicznej Socjalistycznej Republice Radzieckiej jako Kara-Kirgiski Obwód Autonomiczny (z kolei Turkiestańska ASRR należała do Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej). W 1925 r. zmienił on nazwę na Kirgiski, a rok później został przekształcony w republikę autonomiczną. W 1929 r. została przyjęta jej konstytucja, a wraz z nią i pierwsza flaga. Na czerwonym tle w lewym górnym rogu przedstawiono sierp i młot, a poniżej napis „Kirg. ASSR” po kirgisku i rosyjsku. W przypadku wersji kirgiskiej zastosowano wprowadzoną rok wcześniej wersję alfabetu łacińskiego przeznaczoną dla języków turkijskich (to właśnie wtedy język kirgiski rozstał się z alfabetem arabskim).

W 1936 r. Kirgiska ASRR została wydzielona z Rosyjskiej FSRR jako pełnoprawna republika radziecka. W związku z tym rok później zatwierdzono nową flagę. Czerwone tło pozostało, lecz bez sierpa i młota, tylko z podwójnym, kirgiskim i rosyjskim, napisem „Kirgiska SRR”.

Flaga ta przetrwała zaledwie trzy lata. Gdy alfabet łaciński popadł w niełaskę władzy, zmieniano także napisy na flagach, zastępując je cyrylicą.

Nowej flagi Kirgiska SRR używała od 1940 do 1952 r. W tym roku do dominującej wcześniej czerwieni dodano niebieski i biały, a także przywrócono sierp i młot, nad którymi znalazła się jeszcze gwiazda.

Tej flagi używano stosunkowo długo, bo do 1981 r. Potem usunięto z niej sierp, młot i gwiazdę.

Współczesność

Współczesną flagę Kirgistanu zaprojektowało aż pięciu autorów: Edil Ajdarbekow (Эдил Айдарбеков), Mamatbek Sydykow (Маматбек Сыдыков), Bekbosun Dżajczybekow (Бекбосун Жайчыбеков), Sabyr Iptarow (Сабыр Иптаров) i Dżusup Matajew (Жусуп Матаев). Choć między jej zatwierdzeniem a pierwszym oficjalnym wywieszeniem minął zaledwie jeden dzień, sama faza projektowania nie przebiegała tak gładko. Kontrowersyjnym okazał się mianowicie kolor flagi, a walka toczyła się głównie między niebieskim a czerwonym. Niebieski, utożsamiany przez narody turkijskie z tak ważnym w ich mitologii niebem, został oprotestowany przez część parlamentarzystów. Twierdzili oni, że w tradycji południowego Kirgistanu jest to kolor żałoby. Z kolei innym nie w smak był czerwony – ich zdaniem zbytnio kojarzący się z komunizmem i flagą ZSRR. Mimo to właśnie ten kolor, wywodzący się z eposu „Manas” i mający symbolizować odwagę, zyskał więcej zwolenników.

Na ostatecznie wybranym czerwonym tle znalazł się tündük (түндүк), czyli drewniany wierzchołek jurty – symbol ojczyzny. Jest on wpisany w słońce – symbol pokoju i bogactwa. Czterdzieści promieni słońca oznacza zaś jedność narodu wywodzącego się od dawnych czterdziestu plemion.

A oto jak wyglądały niektóre inne projekty flagi Kirgistanu (źródło: Akipress.org).

Zmiany?

Temat symboliki barw narodowych i ewentualnej potrzeby ich zmiany stał się ponownie przedmiotem dyskusji w 2012 r. Pewien kirgiski polityk, poseł Abdyrachman Mamatalijew, zaproponował zmianę flagi. Powstała nawet komisja parlamentarna mająca się zająć tą sprawą, a projekty napływały także od zwykłych obywateli. Jak można było się spodziewać, znów pojawiły się głosy za niebieskim, lecz były także projekty z przewagą bieli i zieleni.

Nie wiem, kto i w jaki sposób położył kres tym inicjatywom, w każdym razie flaga pozostała niezmieniona.

Flagowe słownictwo

W języku kirgiskim są aż cztery określenia flagi: байрак, желек, асаба i туу. Nie są one jednak synonimami. Kirgiski filozof Askar Kakejew twierdzi, że każde z nich w istocie oznacza co innego: байрак to buńczuk, туу – drzewce, желек – głowica wieńcząca drzewce, асаба – płat tkaniny.

Co na to słowniki?

байрак – flaga; sztandar; buńczuk

туу – sztandar; chorągiew

желек – flaga; proporczyk; głowica sztandaru

асаба – flaga

W źródłach oficjalnych występuje głównie желек.

Кыргыз Республикасынын мамлекеттик желеги – flaga państwowa Republiki Kirgiskiej

 

---