Pięć zabytków Kirgistanu

Dokładnie tydzień temu na świecie obchodzono Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków, a dziś blogerzy językowo-kulturowi piszą o zabytkach w „swoich” krajach. Temat brzmi „5 najbardziej znanych zabytków w kraju X”.

Już przy okazji stereotypów pisałam, że Kirgistan często uchodzi za kraj pozbawiony zabytków, do którego przyjeżdża się przede wszystkim w góry i nad jeziora. Choć prawdą jest, że pod tym względem nie może się równać np. z sąsiednim Uzbekistanem, nie można powiedzieć, że zabytki w nim nie istnieją. Poniżej wymieniam pięć obiektów, które uznałam za najbardziej znane. Dwa z nich są związane z Jedwabnym Szlakiem, dwa to niezwykłe obiekty sakralne z XIX i początku XX wieku, jeden zaś ma związek z legendarnym bohaterem Kirgizów.

Mauzoleum Manasa (Манастын күмбөзү)

Manas, tytułowy bohater najsławniejszego kirgiskiego eposu, wpływającego po dziś dzień na kirgiską świadomość narodową, miał pochodzić z Doliny Tałaskiej. Dziś we wsi Tasz-Aryk (Таш-Арык) oddalonej o kilkanaście kilometrów od miasta Tałas leży Manas Ordo – Centrum Manasa, park kulturalno-historyczny poświęcony eposowi i jego bohaterowi. Na jego terenie faktycznie znajduje się bogato zdobiony muzułmański grobowiec z XIV w. (patrz główne zdjęcie), lecz najprawdopodobniej nie jest to pochówek Manasa, lecz księżniczki Kenizek-chatun, córki emira Abuki. Zwolennicy wersji o Manasie odrzucają jednak ten pogląd, twierdząc, że grobowiec bohatera nie został oznaczony jego imieniem, by uniknąć sprofanowania zwłok przez wrogów, a Kenizek to zniekształcone imię Kanykej, żony Manasa.

Wieża Burana (Бурана мунарасы)

O tym miejscu wspominałam już na blogu. Wieża Burana znajduje się niedaleko miasta Tokmok (Токмок; obwód czujski), położonego na ruchliwej trasie Biszkek-Bałykczy-Karakoł, po której latem porusza się mnóstwo turystów jadących na wybrzeże jeziora Issyk-kul lub wracających stamtąd. Przed wiekami natomiast przebiegała tędy jedna z odnóg Jedwabnego Szlaku (o tych z kolei pisałam przy okazji obiektów UNESCO). Owiana legendami Burana to minaret będący jedyną pozostałością meczetu z X-XI w., a zarazem jedyna zachowana budowla istniejącego tu dawniej miasta Bałasagun. Miasto to było stolicą średniowiecznego państwa Karachanidów (X-XIII w.), pierwszego turkijskiego państwa, w którym oficjalną religią był islam. Stąd właśnie pochodził Jusuf Bałasaguni (Жусуп Баласагын), XI-wieczny myśliciel i pisarz tworzący w wymarłym już języku karachanidzkim, a obecnie patron Kirgiskiego Uniwersytetu Narodowego w Biszkeku.

Meczet i cerkiew w Karakole

Karakoł, stolica obwodu issykkulskiego, słynie z dwóch niezwykłych zabytków architektury drewnianej. Miasto zostało założone w 1869 r. jako rosyjskie centrum administracyjne. W 1895 r. wybudowano tam drewnianą cerkiew św. Trójcy (Ыйык Троица чиркөөсү; poprzednia, murowana, została zniszczona przez trzęsienie ziemi). Tę z kolei czekało całkiem inne zagrożenie – w czasach radzieckich przekształcono ją w szkołę sportową, a ikonostas i całe wyposażenie zostało rozgrabione, ocalały tylko ściany i bęben wieńczący dach. Wierni odzyskali cerkiew dopiero w 1992 r., a po trzech latach remontu została ona ponownie poświęcona. Z dawnych elementów wyposażenia udało się odnaleźć jedynie ikonę Matki Bożej Tichwińskiej.

Druga świątynia w Karakole na pierwszy rzut oka przypomina świątynię buddyjską, trzeba jednak zwrócić uwagę na stojący obok niski minaret z półksiężycem. Jest to bowiem nietypowy meczet wybudowany w 1910 r. na potrzeby społeczności dungańskiej. Dunganie to jedna z mniejszości narodowych Kirgistanu, etniczni Chińczycy wyznający islam. Do Azji Centralnej przybyli jako uchodźcy po powstaniu 1877 r. Meczet powstawał przez trzy lata, z czego większość czasu zajęło przygotowanie drewna i ornamentów. Samo wzniesienie budowli trwało kilka miesięcy i to bez użycia ani jednego gwoździa.

Karawanseraj Tasz-Rabat (Таш-Рабат кербен сарайы)

Jeszcze jedna pozostałość Jedwabnego Szlaku znajduje się na południe od Narynu i At-Baszy, w pobliżu drogi prowadzącej do granicznej kirgisko-chińskiej przełęczy Torugart. Są to ruiny kamiennego karawanseraju Tasz-Rabat, czyli zajazdu na dawnym szlaku handlowym. Powstał on w XV w. na miejscu dawnego klasztoru, który podupadł wraz z rozwojem islamu na tych terenach i nie został całkowicie porzucony, lecz zmienił przeznaczenie. Gdy przeminęła również świetność Jedwabnego Szlaku, opustoszała budowla intrygowała okolicznych mieszkańców, którzy wiązali z nią liczne legendy. Jedna z często powtarzanych opowieści dotyczy tego, że jakoby nigdy nie udaje się policzyć pomieszczeń karawanseraju, bo za każdym razem wychodzi inna liczba.

Pięć wybranych zabytków z pewnością nie wyczerpuje tematu: wbrew stereotypom byłoby jeszcze o czym pisać; musiałam pominąć m. in. mauzoleum Szach-Fazil, zespół obiektów sakralnych na Górze Salomona w Oszu, zespół zabudowań z epoki Karachanidów w Özgönie czy też petroglify Sajmałuu-Tasz, by wymienić zaledwie kilka. Mam nadzieję, że kiedyś uda mi się do nich wrócić. Teraz zapraszam do lektury o zabytkach innych krajów. Gdybyście zaś chcieli dołączyć do grupy i też brać udział w takich międzyblogowych akcjach, piszcie na blogi.jezykowe1@gmail.com.

Austria

Viennese breakfast: 5 zabytków, których nie spodziewasz się znaleźć w Wiedniu

Chiny

Biały Mały Tajfun: Muzeum Yunnańskie

Grecja

Powiedz to po grecku: 5 najbardziej znanych zabytków Grecji

Gruzja

Gruzja okiem nieobiektywnym: 5 najbardziej przereklamowanych gruzińskich zabytków

Niemcy

Niemiecki w Domu: 5 znanych niemieckich zabytków

Norwegia 

Norwegolożka: Top 5 norweskich zabytków, które trzeba zobaczyć

Turcja

Turcja okiem nieobiektywnym: 5 zabytkowych tureckich meczetów… o których prawdopodobnie nie słyszeliście

Włochy

Po Prostu Włoski: 5 najbardziej znanych zabytków we Włoszech

Studia, parla, ama: Top 5 włoskich zabytków

Źródło głównego zdjęcia: https://www.azattyk.org/a/Kyrgyzstan_history_Pomaskin/1362068.html

---