Oto dwa przykłady klasyfikacji według typologii fonologicznych i miejsce, jakie zajmują w nich języki turkijskie. Jest to też okazja do porównania niektórych cech kirgiskiego i polskiego. Jako źródło informacji wykorzystałam opracowania Milewskiego i Majewicza.
Klasyfikacja ze względu na naturę kategorii akcentu
Wyróżnia się języki z akcentem
- dynamicznym – wyrażanym przez wymawianie jednej z sylab w wyrazie z większym naciskiem; może być to akcent stały lub ruchomy.
- tonicznym – wyrażanym przez zmianę wysokości tonu.
Zarówno polski, jak i kirgiski (i większość języków turkijskich) mają akcent dynamiczny. Różnica tkwi w tym, że w polskim jest to zazwyczaj sylaba przedostatnia, a w kirgiskim – ostatnia (o akcencie w języku kirgiskim pisałam już tu).
Przykładem języka z akcentem tonicznym jest japoński. Istnieją też języki, w których równolegle występują akcenty dynamiczne i toniczne (np. szwedzki).
Klasyfikacja ze względu na fonologiczne wykorzystanie cech prozodycznych
Cechy prozodyczne języka to iloczas (różnice w długości głosek), akcent i intonacja. Klasyfikacja ta rozróżnia języki na podstawie tego, czy te cechy spełniają w nim pewne funkcje fonologiczne, a mianowicie oddzielanie wyrazów i zmianę ich znaczenia. Według niej języki dzielą się na:
- prozodyczne – języki, w których cechy prozodyczne służą do odróżniania wyrazów (np. zmiana akcentu w języku rosyjskim lub iloczasu w łacinie może zmienić znaczenie słowa);
- nieprozodyczne
umiarkowanie nieprozodyczne – języki, w których cechy prozodyczne służą tylko do oddzielania wyrazów (np. stały akcent dynamiczny na przedostatniej sylabie w języku polskim)
lub
skrajnie nieprozodyczne – języki, w których cechy prozodyczne nie pełnią żadnej funkcji fonologicznej.
Milewski zalicza języki turkijskie do skrajnie nieprozodycznych. Twierdzi on, że w tych językach środkiem wyodrębniającym wyrazy jest charakterystyczna dla nich harmonia samogłosek.
