W języku kirgiskim imiesłów przymiotnikowy może wyrażać czynność przeszłą, teraźniejszą lub przyszłą. W zależności od czasu może przybierać formy proste lub złożone. Zapraszam na krótkie wprowadzenie do tych części mowy.
Gramatyka
Zaimek zwrotny өз
W języku kirgiskim nie ma wprawdzie zaimków zwrotnych „się” i „sobie”, jest za to өз – „sam”. Na pierwszy rzut oka wygląda krótko i niewinnie, ale odmienia się przez osoby i przypadki.
Imiesłów
Imiesłów to część mowy, o istnieniu której się często zapomina, biorąc jego formy za czasownik, przymiotnik lub przysłówek. Nawet definicja PWN sugeruje, że nie jest to samodzielna część mowy: „forma gramatyczna czasownika używana w funkcjach przymiotnikowych lub przysłówkowych”. A jak to wygląda w języku kirgiskim?
Forma grzecznościowa
Formy grzecznościowe występują w wielu, jeśli nie wszystkich, językach, przybierając w nich różne postaci – kirgiski nie jest wyjątkiem. Do tej pory wplatałam wiadomości o nich w inne tematy, dziś chcę je uporządkować. Zwłaszcza, że w języku kirgiskim są one ważne także pod względem gramatycznym.
Tryb rozkazujący – część I
O trybie rozkazującym (буйрук ыӊгай) już wspominałam przy okazji ogólnego wprowadzenia w temat czasownika. Przypominam: kirgiski czasownik nie ma bezokolicznika, a jego podstawowa forma jest zbieżna z formą trybu rozkazującego drugiej osoby liczby pojedynczej. A co z pozostałymi formami? Jak to w językach aglutynacyjnych bywa, będzie tabelka, a w niej całe stado przyrostków.
Strony czasownika
Strona czasownika to kategoria gramatyczna wyrażająca stosunek pomiędzy czynnością wyrażaną przez czasownik a podmiotem i dopełnieniem. Występuje i w języku kirgiskim, i w polskim, i – podobnie jak w przypadku trybów – w kirgiskim stron jest więcej.
Tryby czasownika
Tryb czasownika (ыӊгай) to kategoria gramatyczna wyrażająca stosunek osoby mówiącej do treści wypowiedzi. Jest obecna zarówno w języku kirgiskim, jak i w polskim, choć w tym pierwszym trybów jest więcej.
Określenia czasu – część II
Kontynuując temat określen czasu, przejdźmy do związanych z nim przysłówków i wyrażeń przysłówkowych. Odpowiadają one na pytania: качан? (kiedy?), канчадан?/качантан? (od kiedy?) i канчага чейин? (do kiedy?).
Stopniowanie przysłówka
W języku kirgiskim, tak jak w polskim, niektóre przysłówki mogą się stopniować. Wygląda to podobnie, jak w przypadku przymiotnika – za pomocą przyrostka -раак (stopień wyższy) i partykuły эӊ (stopień najwyższy).
Wyrażenia przysłówkowe
W języku kirgiskim występuje wiele związków wyrazowych pełniących rolę przysłówków. Składają się one z dwóch lub więcej wyrazów. Poniżej przedstawiam kilka przykładów.