Pory roku

Po kilku tematach związanych z kirgiskim kalendarzem kontynuuję temat określeń czasu. W języku kirgiskim też są cztery pory roku, choć nie zawsze tak było. W czasach, gdy Kirgizi prowadzili koczowniczy tryb życia, dzielili rok na dwie części zgodnie z cyklem wypasu bydła – na porę ciepłą i zimną.

Pora roku to жыл мезгили. Obecnie funkcjonują nazwy czterech pór roku:
жаз – wiosna
жай – lato
күз – jesień
кыш – zima

Kto zna choć trochę klimat Kirgistanu, zapewne się nie zdziwi, że dawniej Kirgizi wyróżniali tylko dwie pory roku – lato i zimę. Wiosna i jesień rzeczywiście nie są tam wyraźne – upalne dni nastają w marcu tuż po zimowych mrozach, a słoneczny październik może skończyć się nagłym opadem śniegu i ochłodzeniem. Pory roku były ściśle związane z wypasem bydła – latem koczownicy zabierali stada na wysokogórskie pastwiska жайлоо (od słowa жай), zimą schodzili z nimi w doliny. Miejsce zimowego pobytu nazywało się кыштак/кыштоо (od słowa кыш). Szczególnie ważne było zejście z gór we właściwym czasie, gdyż niespodziewane nadejście zimy mogło spowodować nieprzejezdność przełęczy, a tym samym pasterze i ich stada znaleźliby się w śmiertelnej pułapce. Koczowanie między górami a dolinami wiązało się ze szczególnymi rytuałami i wiarą w duchy przełęczy. Kirgiski pisarz Czingiz Ajtmatow, którego dzieciństwo przypadło na lata trzydzieste XX wieku, opisał te zanikające już wtedy zwyczaje w swojej autobiografii „Dzieciństwo”.

lato

Lato w Kirgistanie. Góry Terskej-Ałatau.

Słowo жайлоо może brzmieć znajomo dla tych, którzy byli na Krymie. Jest ono bowiem odpowiednikiem krymskotatarskiej jajły (яйла), również oznaczającej górskie łąki. Pojęcie to występuje również w innych językach turkijskich: uzbeckim (yaylov), tureckim (yaylak), kazachskim (жайлау), tatarskim (җәйләү), azerskim (yaylaq).

Warte uwagi jest też słowo кыштак. Ponieważ Kirgizi spędzali zimę w dolinach, kysztakami zaczęto nazywać znajdujące się tam osady. Słowo to również występuje w innych językach turkijskich, np. uzbeckim (qishloq), jakuckim (кыстык), tatarskim (кышлау), baszkirskim (ҡышлау), kazachskim (кыстау), azerskim (qışlaq) itp. Słowo to przeniknęło też do języka rosyjskiego jako кишлак i w niektórych rejonach Azji Środkowej (Uzbekistan, Tadżykistan, południowy Kirgistan) stało się wręcz synonimem słowa „wieś”.


2 komentarze na temat “Pory roku

  1. Dzięki za kolejny interesujący wpis :-) Z tym blogiem nauka kirgiskiego to czysta przyjemność, bardzo lubię tu zaglądać co jakiś czas. Pozdrawiam z Torunia!

Zostaw komentarz