Przypadek wyjściowy

Przypadek wyjściowy (чыгыш жөндөмө) nie ma dokładnego odpowiednika w języku polskim. Odpowiada na pytania: кимден? (od kogo?) эмнеден? (od czego?) кайдан?/кайсы жерден? (skąd?) качантан?/кайсы мезгилден? (od kiedy?) эмнеликтен?/эмне болгондуктан? (z jakiego powodu/przyczyny?). Wyraża więc przede wszystkim kierunek działania od osoby, przedmiotu, miejsca lub punktu w czasie oraz przyczynę jakiegoś wydarzenia, lecz także porównanie dwóch przedmiotów lub materiał, z którego wykonano jakiś przedmiot. W zdaniu pełni funkcję okolicznika czasu, miejsca lub przyczyny, dopełnienia dalszego lub podmiotu. Przypadek wyjściowy tworzy się, dodając do rzeczownika przyrostek -дан, który jest zależny zarówno od fonetyki danego rzeczownika, jak i od obecności lub braku niektórych przyrostków posesywnych.

Ostatnia samogłoska tematu rzeczownika

а, аа, ы, у, уу

э, ээ, е, и

о, оо

ө, өө, ү, үү

Rzeczownik zakończony samogłoską lub dźwięczną spółgłoską

-дан

-ден

-дон

-дөн

Rzeczownik zakończony bezdźwięczną spółgłoską

-тан

-тен

-тон

-төн

Rzeczownik z przyrostkiem posesywnym -ы, -сы lub – ныкы (i wszystkimi ich wariantami)

-нан

-нен

-нон

-нөн

Rzeczowniki z innymi przyrostkami posesywnymi, niż wymienione w tabeli, odmieniają się przez przypadek wyjściowy regularnie, czyli w zależności od zakończenia wyrazu.

A teraz przykłady, do których muszę dodać uwagę podobną, jak przy okazji miejscownika. Otóż przyrostek -нон to kolejna rzecz, która nie istnieje w naturze, choć występuje w tablicach gramatycznych. Podobnie jak -ндо w miejscowniku, musiałby on następować po przyrostku posesywnym zawierającym samogłoskę о, a takich przyrostków posesywnych nie ma.

-дан

Кыргызстан – Kirgistan
Кыргызстандан – z Kirgistanu

-ден

темир – żelazo
темирден – z żelaza

-дон

райондор – rejony
райондордон – z rejonów

-дөн

Өзгөн – Ӧzgön (miasto)
Өзгөндөн – z Ӧzgönu

-тан

таш – kamień
таштан – z kamienia

-тен

айнек – szkło
айнектен – ze szkła

-тон

сот – sąd
соттон – z sądu

-төн

өкмөт – rząd
өкмөттөн – z rządu

-нан

алардын чоӊ апасы – ich babcia
алардын чоӊ апасынан – od ich babci

-нен

Европа Биримдиги – Unia Europejska
Европа Биримдигинен – z Unii Europejskiej

-нөн

Эгемендүүлүк күнү – Dzień Niepodległości
Эгемендүүлүк күнүнөн – od Dnia Niepodległości

Przypadek wyjściowy jest ostatni w kirgiskiej deklinacji, którą mamy już omówioną w całości. Linki do wpisów poświęconych wszystkim przypadkom są tu.


Zostaw komentarz