Tygrysy w eposie „Manas”

Unia Azjatycka pisze dziś o tygrysach. Z tej okazji wracam do eposu o Manasie. Przypominam, że już kiedyś wspominałam o jednym z zawartych w nim motywów tygrysa – przy okazji cudownych narodzin Manasa, przed którymi jego matka zapragnęła zjeść serce tygrysa lub, według innej wersji, lwa. Ale w eposie o tygrysach jest więcej, choć niekoniecznie dosłownie.

Przede wszystkim, skoro matka Manasa zjadła serce tygrysa, to był on jego zwierzęciem totemicznym i wspierał go w walce. Z racji swojej siły i waleczności bohater nie raz był porównywany do tego dzikiego kota. Do jego stałych epitetów, niezależnie od wariantu eposu, należały nazwy różnych dzikich zwierząt, w tym właśnie tygrysa (жолборс).

Tygrysia szyja, silna ręka,
Grzbiet potężny, serce – krzemień,
Powieki gładkie, gwiazdy – oczy,
Uszy wilcze, pierś tygrysia –
To niezwykła jego postać.

W innym fragmencie Manas ma niezwykły sen, w którym jego miecz zmienia się najpierw w tygrysa, potem w sokoła. Sen zostaje objaśniony jako zapowiedź przybycia niezwykłego człowieka. Tym przybyszem okazuje się wkrótce Ałmambet, przyszły przyjaciel i towarzysz broni Manasa, który niezwykłymi cechami dorównuje niemal samemu głównemu bohaterowi.

Rys. A. Abdyłdajew. Źródło: Кадыров В., Манас – кыргыздардын улуу каны, Раритет, Бишкек 2012.

W tych czasach w Azji Centralnej faktycznie żyły tygrysy (wymarły w latach 70. tygrys kaspijski – Panthera tigris virgata), więc dawni Kirgizi wiedzieli, o czym mówią. W przeciwieństwie np. do Jakutów, którzy mają wzmianki o tygrysach w swoich eposach ołoncho, choć na terenie Jakucji tygrysów podobno nie ma i nie było. No właśnie, podobno… O tym przeczytacie na moim drugim blogu. Zajrzyjcie też do moich azjatyckich współblogerek: Baixiaotai i Japonia-info.

Literatura

Madanova, K. Z. (2019). Ancient beliefs as an archaic epic motive in the epic “Manas”. ISJ Theoretical & Applied Science, 10 (78), 705-708
Бакиров А. А., Типологические черты эпической поэзии в кыргызском героическом эпосе „Манас” // «Вестник КРСУ», 2018 год, Том 18, № 5, Стр. 52-56.
Калчекеев К. Б. Особое место в эпосе «Манас» образа Алмамбета  // Проблемы современной науки и образования  № 27 (69), 2016. – С.

Fragment eposu – tłumaczenie własne na podstawie rosyjskiego przekładu Манас. Киргизский героический эпос. Книга 1 // Киргизский героический эпос. Манас. М.: Наука, 1984.