Biernik

Biernik (табыш жөндомө), podobnie jak po polsku, odpowiada na pytania кимди? (kogo?) эмнени? (co?). Tworzy się go za pomocą przyrostka -ны, który występuje w 13 wariantach.

Podobnie jak z przypadkiem wyjściowym, odmiana w bierniku zależy od obecności lub braku przyrostka posesywnego. Odmiana podstawowa dotyczy rzeczowników bez przyrostka posesywnego lub z przyrostkiem 1 i 2 osoby liczby pojedynczej i mnogiej, wraz z formami grzecznościowymi, czyli , -ым, , -ыӊ, -ӊыз, -ыӊыз, -быз, -ыбыз, -ӊар, -ыӊар, -ӊыздар i -ыӊыздар (włączając w to ich warianty wynikające z harmonii samogłosek). Jeśli to wygląda strasznie, zapraszam do powtórki z posesywności rzeczownika.

Ostatnia samogłoska tematu rzeczownika bez przyrostka posesywnego lub z przyrostkiem posesywnym 1 i 2 osoby liczby pojedynczej i mnogiej (wraz z formami grzecznościowymi i wariantami wynikającymi z harmonii samogłosek)

а, аа, ы

э, ээ, е, и

о, оо, у, уу

ө, өө, ү, үү

Rzeczownik zakończony samogłoską

-ны

ни

-ну

-нү

Rzeczownik zakończony dźwięczną spółgłoską

-ды

-ди

-ду

-дү

Rzeczownik zakończony bezdźwięczną spółgłoską

-ты

-ти

-ту

-тү

Dla rzeczowników z przyrostkiem posesywnym 3 osoby liczby pojedynczej i mnogiej, czyli (, , ), lub -сы (-си, -су, -сү) przyrostek biernika przyjmuje formę .

A teraz przykłady.

-ны

Айдана – Ajdana (imię)
Айдананы – Ajdanę

-ни

эже – starsza siostra
эжени – starszą siostrę

-ну

суу – woda
сууну – wodę

-нү

дүйнө – świat (w mianowniku)
дүйнөнү – świat (w bierniku)

-ды

акын – poeta
акынды – poetę

атам – mój ojciec
атамды – mojego ojca

-ди

Азиз – Aziz (imię)
Азизди – Aziza

мектебиӊ – twoja szkoła
мектебиӊди – twoją szkołę

-ду

уй – krowa
уйду – krowę

досуӊуз – pani/pana przyjaciel
досуӊузду – pani/pana przyjaciela

-дү

үлүл – ślimak
үлүлдү – ślimaka

үйүбүз – nasz dom (w mianowniku)
үйүбүздү – nasz dom (w bierniku)

-ты

баш – głowa
башты – głowę

-ти

мамлекет – państwo (w mianowniku)
мамлекетти – państwo (w bierniku)

-ту

согуш – wojna
согушту – wojnę

-тү

сүт – mleko (w mianowniku)
сүттү – mleko (w bierniku)

аба ырайы – pogoda
аба ырайын – pogodę

саясий партиясы – partia polityczna
саясий партиясын – partię polityczną

анын иттери – jego/jej psy (w mianowniku)
анын иттерин – jego/jej psy (w bierniku)

жумшартуу белгиси – miękki znak (w mianowniku)
жумшартуу белгисин – miękki znak (w bierniku)

Турсунбай Бакир уулу – Tursunbaj Bakir uułu (tradycyjna forma kirgiskiego nazwiska, dosłownie: Tursunbaj syn Bakira)
Турсунбай Бакир уулун – Tursunbaja Bakir uułu (po kirgisku odmienia się tylko ostatni człon nazwiska)

Кыргыз Ала-Тоосу – Góry Kirgiskie (w mianowniku)
Кыргыз Ала-Тоосун – Góry Kirgiskie (w bierniku)

алардын төөлөрү – ich wielbłądy (w mianowniku)
алардын төөлөрүн – ich wielbłądy (w bierniku)

аты-жөнү – imię i nazwisko (w mianowniku)
аты-жөнүн – imię i nazwisko (w bierniku)

Czasami forma gramatyczna biernika nie jest uwzględniana w wypowiedzi, np.

китеп окудум – czytałem/am książkę (zamiast китепти окудум)
алма сатып алдым – kupiłem/am jabłka (zamiast алмаларды сатып алдым; tu pominięto także przyrostek liczby mnogiej)

Przyrostek biernika jest zwykle pomijany, gdy mówi się ogólnie o jakimś przedmiocie. Jeśli informacja jest bardziej konkretna, przyrostek powinien zostać na swoim miejscu, np.

Мугалим айткан китепти окудум.
Czytałem/am książkę, o której mówił nauczyciel.

Чыӊгыз Айтматовдун „Ак кеме” китебин окудум.
Czytałem/am książkę Czingiza Ajtmatowa „Biały statek”.

Biernik może się łączyć z poimkami карай (w kierunku) i көздөй (w stronę), mimo że ich znaczenie mogłoby sugerować przypadek kierunkowy. Temat poimków, jak już wspominałam, zostanie rozwinięty osobno.


Zostaw komentarz