Biernik (табыш жөндомө), podobnie jak po polsku, odpowiada na pytania кимди? (kogo?) эмнени? (co?). Tworzy się go za pomocą przyrostka -ны, który występuje w 13 wariantach.
Podobnie jak z przypadkiem wyjściowym, odmiana w bierniku zależy od obecności lub braku przyrostka posesywnego. Odmiana podstawowa dotyczy rzeczowników bez przyrostka posesywnego lub z przyrostkiem 1 i 2 osoby liczby pojedynczej i mnogiej, wraz z formami grzecznościowymi, czyli -м, -ым, -ӊ, -ыӊ, -ӊыз, -ыӊыз, -быз, -ыбыз, -ӊар, -ыӊар, -ӊыздар i -ыӊыздар (włączając w to ich warianty wynikające z harmonii samogłosek). Jeśli to wygląda strasznie, zapraszam do powtórki z posesywności rzeczownika.
|
Ostatnia samogłoska tematu rzeczownika bez przyrostka posesywnego lub z przyrostkiem posesywnym 1 i 2 osoby liczby pojedynczej i mnogiej (wraz z formami grzecznościowymi i wariantami wynikającymi z harmonii samogłosek) |
||||
|
а, аа, ы |
э, ээ, е, и |
о, оо, у, уу |
ө, өө, ү, үү |
|
|
Rzeczownik zakończony samogłoską |
-ны |
–ни |
-ну |
-нү |
|
Rzeczownik zakończony dźwięczną spółgłoską |
-ды |
-ди |
-ду |
-дү |
|
Rzeczownik zakończony bezdźwięczną spółgłoską |
-ты |
-ти |
-ту |
-тү |
Dla rzeczowników z przyrostkiem posesywnym 3 osoby liczby pojedynczej i mnogiej, czyli -ы (-и, -у, -ү), lub -сы (-си, -су, -сү) przyrostek biernika przyjmuje formę -н.
A teraz przykłady.
-ны
Айдана – Ajdana (imię)
Айдананы – Ajdanę
-ни
эже – starsza siostra
эжени – starszą siostrę
-ну
суу – woda
сууну – wodę
-нү
дүйнө – świat (w mianowniku)
дүйнөнү – świat (w bierniku)
-ды
акын – poeta
акынды – poetę
атам – mój ojciec
атамды – mojego ojca
-ди
Азиз – Aziz (imię)
Азизди – Aziza
мектебиӊ – twoja szkoła
мектебиӊди – twoją szkołę
-ду
уй – krowa
уйду – krowę
досуӊуз – pani/pana przyjaciel
досуӊузду – pani/pana przyjaciela
-дү
үлүл – ślimak
үлүлдү – ślimaka
үйүбүз – nasz dom (w mianowniku)
үйүбүздү – nasz dom (w bierniku)
-ты
баш – głowa
башты – głowę
-ти
мамлекет – państwo (w mianowniku)
мамлекетти – państwo (w bierniku)
-ту
согуш – wojna
согушту – wojnę
-тү
сүт – mleko (w mianowniku)
сүттү – mleko (w bierniku)
-н
аба ырайы – pogoda
аба ырайын – pogodę
саясий партиясы – partia polityczna
саясий партиясын – partię polityczną
анын иттери – jego/jej psy (w mianowniku)
анын иттерин – jego/jej psy (w bierniku)
жумшартуу белгиси – miękki znak (w mianowniku)
жумшартуу белгисин – miękki znak (w bierniku)
Турсунбай Бакир уулу – Tursunbaj Bakir uułu (tradycyjna forma kirgiskiego nazwiska, dosłownie: Tursunbaj syn Bakira)
Турсунбай Бакир уулун – Tursunbaja Bakir uułu (po kirgisku odmienia się tylko ostatni człon nazwiska)
Кыргыз Ала-Тоосу – Góry Kirgiskie (w mianowniku)
Кыргыз Ала-Тоосун – Góry Kirgiskie (w bierniku)
алардын төөлөрү – ich wielbłądy (w mianowniku)
алардын төөлөрүн – ich wielbłądy (w bierniku)
аты-жөнү – imię i nazwisko (w mianowniku)
аты-жөнүн – imię i nazwisko (w bierniku)
Czasami forma gramatyczna biernika nie jest uwzględniana w wypowiedzi, np.
китеп окудум – czytałem/am książkę (zamiast китепти окудум)
алма сатып алдым – kupiłem/am jabłka (zamiast алмаларды сатып алдым; tu pominięto także przyrostek liczby mnogiej)
Przyrostek biernika jest zwykle pomijany, gdy mówi się ogólnie o jakimś przedmiocie. Jeśli informacja jest bardziej konkretna, przyrostek powinien zostać na swoim miejscu, np.
Мугалим айткан китепти окудум.
Czytałem/am książkę, o której mówił nauczyciel.
Чыӊгыз Айтматовдун „Ак кеме” китебин окудум.
Czytałem/am książkę Czingiza Ajtmatowa „Biały statek”.
Biernik może się łączyć z poimkami карай (w kierunku) i көздөй (w stronę), mimo że ich znaczenie mogłoby sugerować przypadek kierunkowy. Temat poimków, jak już wspominałam, zostanie rozwinięty osobno.
