O tym zagadnieniu wspominałam już dwukrotnie – przy okazji liczby mnogiej i śmiesznych wyrazów. Teraz trochę systematyki.
Gramatyka
Przyrostek -чы w roli partykuły pytającej
Pisałam już o przyrostku -чы, za pomocą którego tworzy się specyficzne formy trybu rozkazującego. Jest to jednak przyrostek wielofunkcyjny i może służyć jeszcze do czegoś innego – do zadawania pytań. Nie jest on jednak zamiennikiem partykuły pytającej -бы, lecz jej uzupełnieniem.
Tryb rozkazujący – część III
Do tej pory była mowa wyłącznie o trybie rozkazującym dla drugiej osoby liczby pojedynczej i mnogiej. A co z pierwszą osobą liczby mnogiej? Jak powiedzieć „chodźmy!” „mówmy!”, „zróbmy” itp.? Służy do tego przyrostek -лы. Zgodnie z harmonią samogłosek przyjmuje on 4 warianty: -лы, -ли, -лу i -лү.
Imiesłów przysłówkowy na -майынча
Imiesłów przysłówkowy na -майынча można porównać do polskiego imiesłowu przysłówkowego współczesnego (robiąc, pisząc itp.), jednakże zakres jego zastosowania jest trochę szerszy.
Wielofunkcyjny przyrostek -чы
Nie raz w języku zdarza się taka część mowy lub morfem, który pełni więcej, niż jedną funkcję. Przykładem jest przyrostek -чы, który w różnych sytuacjach może towarzyszyć czasownikowi, rzeczownikowi lub zaimkowi. Aby te zastosowania się nie myliły, w tym krótkim wpisie chciałabym je wyraźnie rozgraniczyć.
Tryb rozkazujący – część II
Podałam już podstawowe informacje o tworzeniu trybu rozkazującego. Teraz chcę rozwinąć ten temat o jego szczególną formę, która wyraża się przyrostkiem -чы. Jest to forma bardziej uprzejma, której odpowiednikiem w języku polskim jest użycie po trybie rozkazującym słowa „proszę”.
Imiesłów przysłówkowy na -а/-й
Dziś przedstawiam kolejny imiesłów, który pełni w języku kilka funkcji, a jedną z nich jest wyrażanie przyszłości. Imiesłów na -а/-й tworzy się, dodając do tematu czasownika przyrostek -а (lub jego warianty), gdy kończy się on spółgłoską, lub przyrostek -й (gdy kończy się on samogłoską) – patrz tabelka poniżej.
Imiesłów przysłówkowy na -ып
Imiesłów ten, podobnie jak omówiony wcześniej imiesłów przymiotnikowy na -ган, jest ważną częścią mowy w języku kirgiskim. Tę formę tworzy się poprzez dodanie do tematu czasownika przyrostka -ып w jednym z 5 wariantów.
Imiesłów przymiotnikowy na -ган
Imiesłów przymiotnikowy na -ган pełni w języku kirgiskim szereg ważnych funkcji. Tworzy się poprzez dodanie do tematu czasownika przyrostka -ган w odpowiedniej formie – zgodnie z harmonią samogłosek i dźwięcznością lub ubezdźwięcznieniem przyrostek ten występuje w 8 wariantach.
Deklinacja zaimków osobowych
Zaimek osobowy odmienia się przez przypadki tak, jak w języku polskim. O jego deklinacji już wspomniałam przy okazji zaimka dzierżawczego – kirgiski zaimek dzierżawczy to po prostu zaimek osobowy w dopełniaczu. A oto jak wygląda pełna deklinacja.