Partykuła przecząca -ба to przyrostek do tworzenia przeczenia różnych form czasownika. Partykuła ta łączy się z czasownikiem, zajmując miejsce po jego temacie, a przed przyrostkami osobowymi. W zależności od harmonii samogłosek i dźwięku na końcu tematu czasownika występuje w ośmiu wariantach.
części mowy
Przeczenie
Ten wpis ma na celu usystematyzowanie wiedzy o przeczeniu. W języku kirgiskim można tworzyć przeczenie na różne sposoby, część z nich już zdążyłam omówić, a inne dopiero na to czekają. Pomyślałam więc, że przyda się jakieś podsumowanie.
Osłabianie znaczenia przymiotnika na przykładzie kolorów
Niektóre kirgiskie przymiotniki jakościowe można osłabić, by zaznaczyć mniejsze natężenie danej cechy (басандатма даража). Służą do tego takie przyrostki jak -ыш, -гыл, -(ы)лжым, -(ы)лжын, -ылтыр, -гыч, -гылт i -гылтым, przybierające różne formy w zależności od harmonii samogłosek.
Stopień wzmocniony przymiotnika
Przymiotnik w językach turkijskich podlega ciekawym zjawiskom, takim jak stopień wzmocniony. Nie jest to być może najważniejsze zjawisko gramatyczne, lecz zajmuje ważne miejsce w języku potocznym, podobnie jak inne ulubione przez Kirgizów powtórzenia.
Przypadek kierunkowy
Trzeci przypadek kirgiskiej deklinacji – kierunkowy (барыш жөндомө) – ma szerszy zakres zastosowania niż polski celownik. Odpowiada na następujące pytania: кимге? (komu?) эмнеге? (czemu? po co?) кайда? (dokąd?) качан? (kiedy?) кайсы убакка? (do kiedy?). Wyraża więc kierunek działania: do osoby, przedmiotu, miejsca lub punktu w czasie. Rzeczownik w przypadku kierunkowym pełni w zdaniu funkcję dopełnienia, okolicznika miejsca, czasu lub celu.
Stopniowanie przymiotnika
W języku kirgiskim z przymiotnikiem wiążą się różne ciekawe zjawiska dotyczące wzmacniania lub osłabiania jego znaczenia. Tu chcę napisać o podstawowym z nich – stopniowaniu, które jest odpowiednikiem tego występującego w języku polskim, czyli występowaniu przymiotnika w stopniu równym, wyższym i najwyższym.
Powrót do бар i жок, czyli jeszcze raz o „mieć”
O бар i жок, czyli dwóch specyficznych czasownikach, które służą do wyrażania posiadania lub braku czegoś, pisałam już tu. Teraz chcę rozwinąć ten temat o dalsze przykłady, a przy okazji utrwalić dopełniacz i przyrostek posesywny.
Przymiotnik
Podobnie jak w języku polskim kirgiski przymiotnik (сын атооч) to część mowy oznaczająca różnego rodzaju cechy (kolor, kształt, wielkość, jakość itp.) i odpowiadająca na pytania jaki? jaka? jakie? – кандай? кайсы? W zdaniu pełni funkcję przydawki lub – rzadziej – podmiotu bądź dopełnienia.
Poimek
Poimek (жандооч), zwany też postpozycją, jest częścią mowy, która występuje w języku kirgiskim, a nie występuje w polskim. Jego nazwa brzmi podobnie jak przyimek i w dużym stopniu jest to prawidłowe skojarzenie, gdyż niektóre poimki odpowiadają polskim przyimkom. W języku kirgiskim nie ma bowiem przyimka, a jego funkcję pełni po części deklinacja rzeczownika, po części poimek. Poimki są nieodmienne i występują zawsze po rzeczowniku, którego dotyczą. Są związane z określonym przypadkiem deklinacji rzeczownika.
Czas teraźniejszo-przyszły prosty
Choć nazwa tego czasu brzmi skomplikowanie, jest on faktycznie prosty – przynajmniej w porównaniu do czasów złożonych. Poza tym służy do wyrażania czynności i zjawisk stałych, ciągłych, zaplanowanych, dziejących się z dnia na dzień itp.