Miejscownik (жатыш жөндөмө) w kirgiskiej deklinacji ma nieco szerszy zakres, niż w polskiej. Odpowiada na pytania кайда? (gdzie?) кимде? (u kogo?) эмнеде? (koło czego?) кайсы жерде? (w którym miejscu?) качан? (kiedy?). W zdaniu pełni funkcję okolicznika miejsca lub czasu. Tworzy się go poprzez dodanie przyrostka –да, który występuje w 12 wariantach.
części mowy
Czasy czasownika
Kategoria czasu, podobnie jak w języku polskim, dzieli się na trzy części: czasy teraźniejsze, przeszłe i przyszłe. Poszczególne czasy mogą się różnić od polskich. Wszystkie łączy to, że ich tworzenie polega na dodawaniu do rdzenia czasownika właściwych przyrostków – jak to w języku aglutynacyjnym. Teraz tylko zasygnalizuję ich istnienie, a temat każdego czasu rozwinę osobno. Z nadzieją, że czasy pozostaną po prostu gramatyczne, a nie dramatyczne.
Zaimek wskazujący oraz proste pytania i odpowiedzi z jego użyciem
Zaimki wskazujące to takie słowa jak „ten” i „tamten”, czyli służące do wskazania kogoś lub czegoś. W języku kirgiskim mają też swoje miejsce w prostych pytaniach „co to jest?” i „kto to jest?”.
Być i mieć, czyli бар i жок
O tym, jak po kirgisku można „być”, pisałam w temacie o przyrostku osobowym. Dziś czas na „mieć”, ale pewne elementy „być” też się pojawią. Chodzi o słowa бар i жок, za pomocą których można wyrazić, że coś jest lub czegoś nie ma.
Partykuła pytająca
Wcześniej pisałam już o zaimkach pytających, które służą do zadawania pytań szczegółowych: co? gdzie? jak? dlaczego? itp. Do pytań ogólnych, na które odpowiada się „tak” lub „nie”, służy partykuła pytająca -бы. Można ją nazwać odpowiednikiem polskiej partykuły „czy”. W języku kirgiskim partykuła pytająca nie stoi na początku zdania, lecz przykleja się do słowa, którego dotyczy pytanie.
Przyrostek osobowy
Jeśli rzeczownik pełni w zdaniu funkcję orzecznika, przyjmuje przyrostek osobowy. Są to wypowiedzi typu „jestem kobietą”, „jest pani gościem”, „on jest studentem”, „jesteście Kirgizami”, „są państwo autorami” itp. Podczas gdy w języku polskim takie zdania wyraża się za pomocą czasownika „być” i rzeczownika w narzędniku, w kirgiskim jest to zaimek osobowy i rzeczownik w mianowniku z przyrostkiem posesywnym – kolejnym przejawem aglutynacyjności.
Konstrukcja dopełniaczowa
Rzeczownik w dopełniaczu jest jednym ze sposobów wyrażania przynależności. Konstrukcja dopełniaczowa jest związkiem rządu składającym się z dwóch rzeczowników, z których jeden – określany – jest w mianowniku z przyrostkiem posesywnym i stoi na drugim miejscu, a drugi – określający – jest w dopełniaczu i stoi na pierwszym miejscu. Jak to wszystko wygląda, zobaczmy na przykładach.
Dopełniacz
Dopełniacz (илик жөндөмө) odpowiada na pytania кимдин? (kogo? czyj?) эмненин? (czego?). Rzeczownik w dopełniaczu przybiera przyrostek –нын, który w związku z harmonią samogłosek oraz w zależności od poprzedzającej głoski może przybierać 12 wariantów. Przyrostek oznaczający przypadek jest dodawany do rzeczownika po jego temacie, przyrostku liczby mnogiej lub przyrostku posesywnym.