Poimek

Poimek (жандооч), zwany też postpozycją, jest częścią mowy, która występuje w języku kirgiskim, a nie występuje w polskim. Jego nazwa brzmi podobnie jak przyimek i w dużym stopniu jest to prawidłowe skojarzenie, gdyż niektóre poimki odpowiadają polskim przyimkom. W języku kirgiskim nie ma bowiem przyimka, a jego funkcję pełni po części deklinacja rzeczownika, po części poimek. Poimki są nieodmienne i występują zawsze po rzeczowniku, którego dotyczą. Są związane z określonym przypadkiem deklinacji rzeczownika.

Poimki związane z mianownikiem

  • менен – z (odpowiednik polskiego przyimka „z” oraz niektórych konstrukcji z narzędnikiem)

Бектур – Bektur (imię)
Бектур менен – z Bekturem

араа – piła
араа менен – piłą

көчө – ulica
көчө менен – ulicą; przez ulicę

  • үчүн – dla; do; w celu; z powodu; za

эл – naród
„Эл үчүн” – „Dla narodu” (nazwa partii politycznej)

сабак – lekcja
сабактар үчүн – na lekcje (na potrzeby lekcji)

жумуш – praca
жумуш үчүн – do pracy (na potrzeby pracy)
жакшы жумуш үчүн – za dobrą pracę

алар – oni
алар үчүн – dla nich

ден-соолук – zdrowie
ден-соолук үчүн! – na zdrowie! (w toastach)

  • аркылуу – przez (pośrednictwo kogoś lub czegoś)

телефон – telefon
телефон аркылуу – przez telefon

Бактыгүл – Baktygül (imię żeńskie)
Бактыгүл аркылуу – przez Baktygül

  • тууралуу / жөнүндө – o

сен – ty
сен тууралуу – o tobie

мамлекеттик тил – język urzędowy
Кыргыз Республикасынын мамлекеттик тили жөнүндө – o języku urzędowym Republiki Kirgiskiej

  • сыяктуу / өӊдүү / шекилдүү / сымак / сымал / сорой – podobny

оюнчук – zabawka
оюнчук сымак – podobny do zabawki

Данияр – Danijar (imię)
Данияр өӊдүү – podobny do Danijara

  • бою / боюнча – cały; w całym; według

өмүр – życie
өмүр бою – (przez) całe życie

сөздүк – słownik
сөздүк боюнча – według słownika

  • чакты / чамалуу / чамасында – około

конок – gość
100 конок чамасында – około 100 gości

  • сайын – za każdym razem

күн – dzień
күн сайын – codziennie; z każdym dniem

жыл – rok
жыл сайын – co roku; z każdym rokiem

Poimki związane z dopełniaczem

  • алдында – przed

үй – dom
үйдүн алдында – przed domem

Poimki związane z przypadkiem kierunkowym

  • чейин / дейре – do (dotyczy zarówno czasu, jak i przestrzeni)

кулжа – czerwiec
кулжага чейин – do czerwca

деңиз – morze
деңизге дейре – do morza

  • карай – w stronę, w kierunku

көл – jezioro
көлгө карай – w kierunku jeziora

  • караганда – w porównaniu do, sądząc po

кабарга караганда – sądząc po wiadomości

  • кичирээк – mniejszy

Ош Бишкекке караганда кичирээк – Osz w porównaniu do Biszkeku jest mniejszy

  • каршы – przeciw

чиркей – komar
чиркейлерге каршы – przeciw komarom

  • жараша – zgodnie, odpowiednio

ченем – norma; miara
ченемдерине жараша – zgodnie z normami

татым – smak
туз – sól
татымына жараша туз – sól do smaku

Poimki związane z biernikiem

  • карай – w stronę, w kierunku (ten poimek, opisany wyżej jako łączący się z przypadkiem kierunkowym, może występować też po rzeczowniku w bierniku)

түндүк – północ
түндүктү карай – na północ

  • көздөй – w stronę

Ооганстан – Afganistan
Ооганстанды көздөй – w stronę Afganistanu

Poimki związane z przypadkiem wyjściowym

  • башка – oprócz

мен – ja
менден башка – oprócz mnie

Uwaga: słowo башка oznacza też „inny”. Wówczas nie jest poimkiem, lecz przymiotnikiem i występuje przed rzeczownikiem, który określa, np. башка киши – inny człowiek.

  • бери / кийин – od; po (w czasie lub przestrzeni)

ишемби – sobota
ишембиден бери – od soboty

жыл – rok
3 жылдан кийин – po 3 latach

  • мурун / мурда – wcześniej; przed (w czasie)

саат – godzina
2 сааттан мурун – 2 godziny wcześniej

согуш – wojna
согуштан мурда – przed wojną

  • баштап / тартып – począwszy od (тартып dotyczy przede wszystkim punktu w czasie, баштап także innych znaczeń)

бүгүн – dziś
бүгүндөн тартып – począwszy od dziś

окуучу – uczeń
окуучулардан баштап – począwszy od uczniów

Oczywiście zasób kirgiskich poimków nie ogranicza się do wymienionych wyżej, jest ich więcej i niewykluczone, że rozszerzę ten temat.


Zostaw komentarz